Ալեքսանդր Ամֆիտեատրովը 20□րդ դարի առաջին կեսի ռուս վտարանդի գրողներից է, երկար տարիներ ապրել է Փարիզում։ Լավ ծանոթ է եղել հայկական հարցի պատմությանը եւ պաշտպանել հայերի դատը։ Նրան կարելի է համարել հայ ժողովրդի լավագույն բարեկամներից մեկը։

Մագդա Նեյմանի անունը քիչ է ծանոթ հայ ընթերցողին, նրա մասին լռում են նույնիսկ հանրագիտարանները։ Թերեւս, միայն հայ պատմաբաններն են հիշատակում այդ անունը՝ իրենց աշխատություններում քաղվածքներ կատարելով հայերին նվիրված նրա ուսումնասիրությունից։ Հենց այդտեղից էլ պարզ է դառնում, որ Մագդա Նեյմանը 19-րդ դարի վերջի, 20-րդ դարի սկզբի ռուս մտավորականներից է, որը, սովորելով Պետերբուրգի համալսարանում, մոտիկից շփվել է հայերի հետ եւ ուսումնասիրել հայոց պատմությունը։ Ինչպես ինքն է վկայում, այդ գործում նրան օգնել են Քերովբե եւ Ռափայել Պատկանյանները, Լազարյանները եւ այլ նշանավոր հայեր։

«Հայաստան» բառն անգամ սարսափեցրել է օսմանյան Թուրքիայի բռնակալներին, եւ նրանք ամեն ինչ արել են նույնիսկ դրա օգտագործումն արգելելու համար։
Ստորեւ տպագրում ենք մի քանի փաստեր, որոնք յուրօրինակ վկայում են Հայաստան աշխարհի եւ հայ ոգու մեծ ներուժի մասին։
1880թ. օգոստոսի 30-ի հրամանով Թուրքիայի կառավարության կողմից արգելվեց Հայաստան անվան օգտագործումը պաշտոնական գրություններում՝ այն պատճառաբանությամբ, որ երկրում այդպիսի վարչական միավոր չկա։ Որպես այդպիսին Քուրդիստան եւ Ալբանիա նույնպես չկային, բայց չէր արգելվում օգտագործել այդ անունները («Մասիս», 1880թ.)։

Հայերի բարձր առաքինության, իրենց ազգային նպատակներին հասնելու նրանց ազնիվ ձգտումների մասին կան բազմաթիվ պատմական վավերագրեր։ Ներկայացնենք դրանցից մեկը։

Աստված չի փոխվել երբեք: Թե՛ Հին եւ թե՛ Նոր Կտակարաններում Աստված նույնն է: Սակայն մարդկային ընկալումները պատժի եւ ողորմության նկատմամբ տարբեր են: Ինչո՞ւ է Աստված նման կերպ կամ օրենքներով խոսում Հին Ուխտի ժողովրդի հետ. որովհետեւ նրանք դեռեւս չէին հասունացել հոգեւորապես, խոր խավարում էին, աշխարհը բարոյական ցածր չափանիշներով էր ապրում, դրա համար էլ գերակա էր պատժի օրենքը: Իսկ Քրիստոսը եկավ ոչ թե ջնջելու, այլ լրացնելու (տե՛ս Մատթ. Ե 17):

Մի քանի օր մեր խոսակցության հիմնական թեման Նիզամին էր: Աբոն էլ չհամբերեց, վերցրեց ու նամակ գրեց Օստրով: Մոտ տասը օրից ստացվեց Արսեն Դավթյանի պատասխան նամակը. «Տղերք ջան,-գրում էր Արսենը,- Նիզամին այժմ զորամասի երկրորդ մարդն է` հրամանատարից հետո: Նա է անձնակազմին շարում տողանի, ստուգում, զեկուցում հրամանատարին, տանում ճաշարան, ուղարկում աշխատանքի… Գերասիմովն ասում է, որ եթե Բայրամօղլին զորամասում է, սպաները կարող են զորամաս չմտնել կամ էլ ոչ մի բանի չխառնվել: Նիզամին է հրամանատարի անունից մարդկանց տույժ տալիս, կալանք հայտարարում, փաստաթղթերը լրացնում, տանում հանձնում կալանատուն, հետ բերում կամ կալանքի ժամկետը երկարաձգում: Նա տարբերություն չի դնում զինվորի, սերժանտի, սպայի, հայի, ռուսի կամ թուրքի միջև:

Աշխարհահռչակ օպերային երգչուհի, Հայաստանի ժողովրդական արտիստ Հասմիկ Պապյանը հայրենիքում է։ Նոյեմբերի 25-ին նա իր մասնակցությամբ պատվեց Մոնթե Մելքոնյանի ծննդյան 56-ամյակին նվիրված հուշ-երեկույթը։ Ներկաներն առիթ ունեցան մեկ անգամ ևս լսելու մոլորակի լավագույն ձայներից մեկի՝ Հասմիկ Պապյանի բարձրարվեստ երգեցողությունը։ Համերգից հետո Հասմիկ Պապյանը սիրով համաձայնեց պատասխանել «Հայ զինվորի» հարցերին։