Սեպտեմբերի 8-12-ը Սյունիքի մարզի մի շարք բնակավայրերում միջոցառումներ տեղի ունեցան նվիրված Խորհրդային Միության հերոս Հունան Ավետիսյանի սխրագործության 70-ամյակին:
1943 թ. սեպտեմբերի 16-ին Հյուսիս-Կովկասյան ճակատամարտում Կրասնոդարի երկրամասի Նովոռոսիյսկ քաղաքի մատույցների Դոլգայա լեռան վրա ինժեներական ամրացված կառույցներում դիրքավորված ֆաշիստական զորախմբերը թույլ չէին տալիս 89-րդ հայկական հրաձգային դիվիզիայի 390-րդ գնդին անցնել հարձակման: Անհրաժեշտ էր վերացնել ամրոցի վերածված այդ դիրքերը: Դասակի հրամանատար, ավագ սերժանտ Հունան Ավետիսյանը գրոհ կազմակերպելով՝ գրավում է երկու կրակակետեր, երրորդը գրավելու ժամանակ թշնամին համառ դիմադրություն է ցույց տալիս: Արդեն վիրավոր հայ մարտիկը սողալով մոտենում է թշնամու կրակակետին ու կրծքով փակելով հրակնատը, ապահովում վաշտի առաջխաղացումը:

Ա՛զգ հայոց, թուրքը՝ մեր բանական հոտի դարավոր թշնամին, նվաճել է Ալեքսանդրապոլը, շարժվում է դեպի սիրտը մեր երկրի, մեր հավատի, մեր կենսագրության: Գալիս է Արարատյան Երկրի վրա: Թուրքը, կոտորած ու ավեր փռելով, գալիս է, և մեր զորապետներն էլ այլ ելք չեն գտնում այդ աղետից, քան հայոց Հայրապետին փախուստի մղել: Նրանք ինձ առաջարկում են ոսոխի բերանին թողնել Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը, մեր սրբարանը, հայ ժողովրդի վերջին կտորը:
Ո՛չ և ո՛չ: Հազար անգամ ո՛չ:

365 օր առանց նրա, ամբողջ մեկ տարի… Օրեր, ժամեր, վայրկյաններ։ Մոր աչքերը ժամացույց, իսկ արցունքները՝ վայրկյանացույց։
Դաժան է, շատ դաժան է պատանի հասակում լինել ճակատագրի զոհը։ Եկեք այսօր էլ հիշենք նրան, խոսենք նրա մասին։ Ապրում են մտքերը նրա։ Ախր մարմինը նրա միայն երկինք տենչաց։ Մտքերը նրա չծերացան, և արդեն մեկ տարի է՝ ննջում են։ Բայց դրանք դուրս կգան լույս աշխարհ և հասանելի կլինեն։ Հազար բառ կար մտքերում, հազար երազանք սրտի խորքում, հազար մի համբույր, հազար ծրագիր ու նպատակ, որ մնացին մտքի ծալքերում։

Բեռլին տանող գնացքում դեմ դիմաց երկու թուրք՝ մի փաշա ու դեռատի ուսանող նստեցին, որոնց թեւի տակ լրագրերի ստվար տրցակ կար։ Թերթում էին, ողբում.
– Անիծվեն հայերը, Սայիդ Հալիմի գլուխն էլ կերան…
– Չեմ հասկանում, եվրոպական օրինապահությունն այդքան անզո՞ր է…
– Ինչո՞ւ է անզոր, հայերի կողմն է, Թալեաթ փաշային սպանողին դատարանի դահլիճից ազատ չարձակեցի՞ն։
– Մերոնք էին մեղավոր, 1915-ին ոչ մեկին ողջ չպիտի թողնեին։

-Երբ սկսվեց Արցախյան շարժումը, ես էլ միացա ցուցարարներին, միակուռ, բռունցքներս վեր պարզած, արդարություն, ազատություն էինք պահանջում,-պատմում է զոհված ազատամարտիկ Վաղինակ Զաքարյանի մայրը` տիկին Գրետան: Ես այն ժամանակ հացի գործարանում էի աշխատում, գործիս ավարտին թարմ հաց էի հասցնում ցուցարարներին: Ուշ գիշերով տուն էի վերադառնում օպերայի հրապարակից ու տեսնում էի` Վաղինակը իր համար անվրդով ու հանգիստ պառկած, ականջակալները ականջին, երաժշտություն է լսում: Մի օր էլ չդիմացա. «Ա՛յ բալա, էս ինչ անտարբեր ես, սիրտդ չի ցավում մեր երկրի, մեր ժողովրդի համար»: Տղաս ինձ հանգիստ պատասխանեց. «Մա՛մ ջան, ցույցերով հող չենք ազատագրի: Զենքով կռիվ է պետք»: Սումգայիթյան ողբերգական դեպքերից հետո Վաղինակին էլ տանը չէիր տեսնի, ե՞րբ գնաց, ե՞րբ միացավ Հատուկ նշանակության խմբին, այդպես էլ չիմացա:

Առաջին անգամ նա մահվան էր դատապարտվել 1915 թվականի մայիսի 24-ին։ Անգլիան, Ֆրանսիան, դաշնակից մյուս պետությունները պաշտոնապես հայտարարել էին, որ հայկական նախճիրներ հրահրելու համար պատերազմի ավարտից հետո անհապաղ պատասխանատվության պիտի ենթարկեն, մահապատժի դատապարտեն։
Պատժից խույս էր տվել։
Երկրորդ անգամ՝ 1920 թվականի հունվարի 13-ին, նրան մահվան էր դատապարտել Թուրքիայի գերագույն զինվորական ատյանը։
Պատժից խույս էր տվել, կեղծ անձնագրով հաստատվել էր Բեռլինում։ Միջոցներ էր մտմտում կուսակիցներին համախմբելու, իշխանությանը վերատիրանալու, Թուրանական անծայրածիր երկրի երազը իրականացնելու համար։
Երրորդ անգամ նրան մահապատժի էր դատապարտել հայ վրիժառուների Պատասխանատու մարմինը, որի կազմած «Սեւ ցանկ»-ում առաջինն էր։

Տարեց կնոջ դեմքից ասես տխրություն էր կաթում, իսկ ավելի ճիշտ՝ վիշտը կարծես խոր բնավորվել էր դեմքի խորշոմներում։ Կնոջ վեհ հայացքի խորքում, զգացվում էր, վիրավոր ու տառապած սիրտ է բաբախում։ Նորից ու նորից որդուն՝ Գուրգենին էր հիշել… Միակ արու զավակն էր, որի ներկայությամբ կյանքով էր լցվում ողջ տունը։
-Գուրգենս երազում էր ուսումը շարունակելու մասին, … -մի պահ լռեց տիկին Անահիտը՝ հայացքը սահեցնելով անորոշության տիրույթում, ապա շարունակեց: -Երեք երեխաներս էլ իրենց գեղանկարիչ հորից ժառանգել են նրբազգացություն, սեր գեղեցիկի հանդեպ։ Գուրգենս արվեստի սիրահար էր։