Այստեղ հառնում են Հայաստանի ամենաբարձր լեռները. Քաջքարը մեր երկրի քարե տանիքն է, որտեղ դարեր առաջ Հայկը հաղթել է Բելին։ Ու դա առասպել չէ՝ ճակատամարտից առաջ մեր նահապետը ելել է այս նույն լեռներն ու ընդերքից հորդացող պաղպաջուն գետի մեջ սուզել երեքթեւյան նետերը։ Յոթ օր, յոթ գիշեր հետո, երբ հանել, ջրդեղել է բարկ արեւի տակ ու արձակել լայնալիճ աղեղով, նետերը օձի նման շաչել, որձաքարերին դիպչելով` շանթեր են արձակել… Հենց այդ գետն է, որ լեռներից հովիտ գահավիժելով` կտրուկ խոտորվում, թեքվում է Ճորոխ։ Դրա համար էլ Խոտորջուր է կոչվում։ Առաջ գետի ափին նույն անունով միայն մի փոքրիկ գյուղ կար, որը Մամիկոնյանների տոհմական ամառանոցն էր, հետո աստիճանաբար թաղերը մեծացան, թաղերը բաժանվեցին, Ճիճապպղ, Կարմրիք, Միջնթաղ, Խանդաձոր, Մոխորկուտ անուններով գյուղեր կազմեցին։

Բոլոր պատերազմները նման են իրար. ցավ, ավերածություններ, վիշտ, կորուստ, գալիս են խաթարելու կյանքի բնականոն հունը, խեղելու մարդկային ճակատագրերը:
Վերա Սողոմոնյանը ամուսնու, 4 զավակների հետ առօրյա մեծ ու փոքր ուրախություններով խաղաղ ու անխռով ապրում էr Բաքվում:
1988թ. հետո աշխարհը խառնվեց, ազգային հողի վրա բախումները դարձան ավելի հաճախադեպ: Ամուսինը` Էդվարդ Սողոմոնյանը, Բաքվի խառնակ դեպքերի ժամանակ Ռուսաստանում էր, Վերան ճարահատ վերցրեց երեխաներին եւ գնաց հայրական տուն՝ Ղարաբաղի Խաչեն գյուղ:

Սեպտեմբերի 8-12-ը Սյունիքի մարզի մի շարք բնակավայրերում միջոցառումներ տեղի ունեցան նվիրված Խորհրդային Միության հերոս Հունան Ավետիսյանի սխրագործության 70-ամյակին:
1943 թ. սեպտեմբերի 16-ին Հյուսիս-Կովկասյան ճակատամարտում Կրասնոդարի երկրամասի Նովոռոսիյսկ քաղաքի մատույցների Դոլգայա լեռան վրա ինժեներական ամրացված կառույցներում դիրքավորված ֆաշիստական զորախմբերը թույլ չէին տալիս 89-րդ հայկական հրաձգային դիվիզիայի 390-րդ գնդին անցնել հարձակման: Անհրաժեշտ էր վերացնել ամրոցի վերածված այդ դիրքերը: Դասակի հրամանատար, ավագ սերժանտ Հունան Ավետիսյանը գրոհ կազմակերպելով՝ գրավում է երկու կրակակետեր, երրորդը գրավելու ժամանակ թշնամին համառ դիմադրություն է ցույց տալիս: Արդեն վիրավոր հայ մարտիկը սողալով մոտենում է թշնամու կրակակետին ու կրծքով փակելով հրակնատը, ապահովում վաշտի առաջխաղացումը:

Ա՛զգ հայոց, թուրքը՝ մեր բանական հոտի դարավոր թշնամին, նվաճել է Ալեքսանդրապոլը, շարժվում է դեպի սիրտը մեր երկրի, մեր հավատի, մեր կենսագրության: Գալիս է Արարատյան Երկրի վրա: Թուրքը, կոտորած ու ավեր փռելով, գալիս է, և մեր զորապետներն էլ այլ ելք չեն գտնում այդ աղետից, քան հայոց Հայրապետին փախուստի մղել: Նրանք ինձ առաջարկում են ոսոխի բերանին թողնել Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը, մեր սրբարանը, հայ ժողովրդի վերջին կտորը:
Ո՛չ և ո՛չ: Հազար անգամ ո՛չ:

365 օր առանց նրա, ամբողջ մեկ տարի… Օրեր, ժամեր, վայրկյաններ։ Մոր աչքերը ժամացույց, իսկ արցունքները՝ վայրկյանացույց։
Դաժան է, շատ դաժան է պատանի հասակում լինել ճակատագրի զոհը։ Եկեք այսօր էլ հիշենք նրան, խոսենք նրա մասին։ Ապրում են մտքերը նրա։ Ախր մարմինը նրա միայն երկինք տենչաց։ Մտքերը նրա չծերացան, և արդեն մեկ տարի է՝ ննջում են։ Բայց դրանք դուրս կգան լույս աշխարհ և հասանելի կլինեն։ Հազար բառ կար մտքերում, հազար երազանք սրտի խորքում, հազար մի համբույր, հազար ծրագիր ու նպատակ, որ մնացին մտքի ծալքերում։

Բեռլին տանող գնացքում դեմ դիմաց երկու թուրք՝ մի փաշա ու դեռատի ուսանող նստեցին, որոնց թեւի տակ լրագրերի ստվար տրցակ կար։ Թերթում էին, ողբում.
– Անիծվեն հայերը, Սայիդ Հալիմի գլուխն էլ կերան…
– Չեմ հասկանում, եվրոպական օրինապահությունն այդքան անզո՞ր է…
– Ինչո՞ւ է անզոր, հայերի կողմն է, Թալեաթ փաշային սպանողին դատարանի դահլիճից ազատ չարձակեցի՞ն։
– Մերոնք էին մեղավոր, 1915-ին ոչ մեկին ողջ չպիտի թողնեին։

-Երբ սկսվեց Արցախյան շարժումը, ես էլ միացա ցուցարարներին, միակուռ, բռունցքներս վեր պարզած, արդարություն, ազատություն էինք պահանջում,-պատմում է զոհված ազատամարտիկ Վաղինակ Զաքարյանի մայրը` տիկին Գրետան: Ես այն ժամանակ հացի գործարանում էի աշխատում, գործիս ավարտին թարմ հաց էի հասցնում ցուցարարներին: Ուշ գիշերով տուն էի վերադառնում օպերայի հրապարակից ու տեսնում էի` Վաղինակը իր համար անվրդով ու հանգիստ պառկած, ականջակալները ականջին, երաժշտություն է լսում: Մի օր էլ չդիմացա. «Ա՛յ բալա, էս ինչ անտարբեր ես, սիրտդ չի ցավում մեր երկրի, մեր ժողովրդի համար»: Տղաս ինձ հանգիստ պատասխանեց. «Մա՛մ ջան, ցույցերով հող չենք ազատագրի: Զենքով կռիվ է պետք»: Սումգայիթյան ողբերգական դեպքերից հետո Վաղինակին էլ տանը չէիր տեսնի, ե՞րբ գնաց, ե՞րբ միացավ Հատուկ նշանակության խմբին, այդպես էլ չիմացա: