Հայերը Հյուսիսային Ամերիկայում հաստատվել են 17-րդ դարի առաջին տասնամյակներում։ Վիրջինիա նահանգի գաղթականության ցուցակում հիշատակվում է (1618) առաջին հայի անունը՝ Ջոն Մարտին (Martin the Armenian)՝ Հովհաննես Մարտիկյան։ Վերջինս զինվորական է եղել։ Կա նաև ենթադրություն, որ նրան Ամերիկա է հրավիրել մի ամերիկացի` ծխախոտագործությունը զարգացնելու նպատակով։

Գուցե փոքր-ինչ անսովոր վերնագիր է ընտրված, սակայն, կարծում ենք, որ նյութն ամբողջովին ընթերցելուց հետո ամեն ինչ ավելի կհստականա։ Փորձենք թափանցել պատմության ծալքերի մեջ և քերթողների մեզ ավանդածով ու մեր իմացությամբ ձեզ ու այս հողի վրա կանգնած մարդուն ցույց տալ այս հողի շատ կարևոր ու պատմական լինելը, որ հնուց հայտնի է «Կողմանք Արևելից» անվամբ։ Մասնավորապես, երբ խոսվել է պատմական Հայաստանի ժամանակներում այս տարածքի խիստ կարևորության մասին, մասնագետները և ոչ մասնագետները բավարարվել են, ասելով, որ Կոթի գյուղը շատ հին բնակավայր է, գոյություն ունի անհիշելի ժամանակներից։

75 տարի առաջ՝ 1937թ. փետրվարին, ամերիկացի հայտնի քիմիկոս Ու. Կարոզերսը ստացավ աշխարհում առաջին սինթետիկ մանրաթելի՝ նեյլոնի պատրաստման արտոնագիրը։ Նա նեյլոնն ստեղծեց պատահաբար, ԱՄՆ-ի «Դյուպոն» քիմիական միավորման սինթետիկ կաուչուկ ստանալու պատվերի կատարման ժամանակ։ Մանրաթելի անունը ևս ծնվեց պատահաբար։ Ստանալով վաճառքի բերված նեյլոնային գուլպաների առաջին խմբաքանակը՝ խանութի գործակատարները դրանց փաթեթի վրա հապավումով կարդացին Նյու Յորք-Լոնդոն (Նյու-Լոն) ու կարծեցին, թե հենց դա է ապրանքի անվանումը։ Պարզ ասած՝ նեյլոնի ստեղծման վրա միաժամանակ աշխատում էին և՛ Նյու Յորքում, և՛ Լոնդոնում։ Անվան մեջ միավորվել էին այդ երկու քաղաքների սկզբնատառերը։ Այսպես ծնվեց «նեյլոնը»՝ 20-րդ դարի նշանակալից գյուտերից մեկը։

Ֆրանսիացի գրող Օնորե դը Բալզակն աշխարհում ամենից շատ վախենում էր ամուսնանալուց։ Երկար տարիներ նա սիրահարված էր ամուսնացած մի կնոջ՝ կոմսուհի Էվելինա Հանսկային։ Սակայն այնպես պատահեց, որ նրանց առաջին հանդիպումից 10 տարի անց Էվելինան այրիացավ։ Բալզակը 8 տարի էլ «դիմադրեց», բայցևայնպես, կոմսուհին իրենը պնդեց՝ պետք է հարսանիք լինի։ Մեծ գրողը վախից հիվանդացավ և նույնիսկ գրեց հարսնացուին, թե «առողջականս այնքան վատ է, որ ավելի շուտ դուք ինձ գերեզման կճանապարհեք, քան կհասցնեք վերցնել իմ ազգանունը»։ Բայց հարսանիքը կայացավ։ Ճիշտ է, Բալզակին պսակադրության բերեցին բազկաթոռով, քանի որ նա ինքնուրույն շարժվել չէր կարող։ Պսակադրությունից հինգ ամիս անց մեծ գրողը մահացավ։

Ըստ վաղօրոք մշակված ծրագրի` Շուռնուխը, Էյվազլարը, Մազրան, Նավլուն և նրանց շրջակա գյուղերը մինչև Հագարու գետը թուրք բնակչությունից պիտի մաքրվեին հունվարի 6-ին և 7-ին:
Վարդան Գևորգյանը, իր հեղինակած «Լեռնահայաստանի գոյամարտը (1919-1921)» գրքում ներկայացնելով այդ ժամանակահատվածում Զանգեզուրում ձեռնարկած գործողության մանրամասները, «Շուռնուխի արշաւանքը» ենթագլխում հայ մարտական ուժերի հաղթանակները վերագրում է առավելապես Նժդեհին ու նրա գլխավորած Ղափանի մարտախմբին:

Ուզո՞ւմ եք լսել լրտեսական իրական պատմություններ, տեսնել իրական լրտեսելու միջոցներ, նստել Ջեյմս Բոնդի մեքենան, մի խոսքով՝ ուզո՞ւմ եք տեղեկացված լինել լրտեսության պատմությանը՝ ակունքներից սկսած մինչև մեր ժամանակները, պարզապես այցելեք Վաշինգտոնի Միջազգային լրտեսության թանգարան։ Այստեղ ձեզ սպասում է լրտեսական իրերի մի ամբողջ շքեղ հավաքածու։ Ամեն առարկա իր ուրույն ու հետաքրքիր պատմությունն ունի։ Ահա փայտե փորագրազարդ արծիվ-ԱՄՆ գերբը։ Սա, պարզվում է, միայն արվեստի գեղեցիկ գործ չէ։ Այս իրը 1946թ. Մոսկվայում պիոներները նվիրել են ԱՄՆ դեսպանին։ Սակայն ՊԱԿ-ը մինչ այդ հասցրել էր գաղտնալսող սարք տեղադրել քանդակի մեջ։ Դեսպանն էլ, բանից անտեղյակ, իր համար հանգիստ այն կախել էր աշխատասենյակում։ Գաղտնալսող սարքի առկայությունը բացահայտվեց միայն վեց տարի անց։

Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության ամրապնդման ու զարգացման համար հանրապետության սահմանների ընդարձակման խնդիրը ի սկզբանե ունեցել է ռազմավարական նշանակություն: Սակայն հարևան պետությունների և հատկապես Ադրբեջանի հետ շարունակվող մշտական բախումներն ու հանրապետության տարածքում բնակվող թուրք բնակչության պարբերաբար կրկնվող ելույթները դժվարին խոչընդոտների առաջ էին կանգնեցնում հանրապետության կառավարությանը: Դժվարագույնն ու անլուծելին Արցախն ու Զանգեզուրն էին, որոնց նկատմամբ Ադրբեջանի իշխանություններն ավելի ուժգնությամբ էին շարունակում դրսեւորել իրենց զավթողական ձգտումները: