«Ես մեկնում եմ մեծ «Միգուցեն» որոնելու»,- ասել է ֆրանսիացի գրող Ֆրանսուա Ռաբլեն (1494-1553)՝ մահվանից առաջ կարդինալ Շատիլյոնին ուղղված նամակում։

Ամերիկացի իրավաբան Ջեյմս Սքելլի Ռայթը 1971թ. հունիսի 19-ին, իր անհամաձայնությունը հայտնելով օկրուգի վճռաբեկ դատարանի որոշմանը, որով արգելվում էր Պենտագոնի փաստաթղթերը հրապարակել «Վաշինգտոն փոստ» թերթում», ասել է.
-Դեմոկրատիան աշխատում է միայն այն ժամանակ, երբ ժողովուրդը տեղեկացված է։

ԱՄՆ պաշտպանության նախարար Դոնալդ Ռամսֆելդը 2003թ. հունվարի 22-ին օտարերկրյա լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասել է.
-Դուք կարծում եք, որ Եվրոպան Գերմանիան ու Ֆրանսիան են։ Ես այդպես չեմ մտածում։ Ըստ իս, դա հին Եվրոպան է։ Եվրոպայի ծանրության կենտրոնը տեղափոխվում է դեպի արևելք։
Այս խոսքից հետո շրջանառության մեջ են դրվում «Հին Եվրոպա» և «Նոր Եվրոպա» (ՆԱՏՕ-ի եւ ԵՄ-ի մեջ վերջերս մտած պետությունները») արտահայտությունները։

1991-94թթ. Արցախյան պատերազմի նշանակության մասին շատ է գրվել ու խոսվել: Այն 20-րդ դարավերջի մեր ամենանշանակալի ձեռքբերումն է, քանի որ և՛ հաղթանակ էր, և՛ պատմական արդարության վերականգնում, և՛ անկախ պետականության հռչակում ու պահպանում: Դժվար է բառերով գնահատել Հայաստանի Հանրապետության անկախության նշանակությունը: Դա հայ ժողովրդի դարավոր երազանքն էր, որի ճանապարհը եղավ դժվարին ու կորուստներով լի, սակայն մեզ տվեց հպարտություն և սեփական ճակատագիրը տնօրինելու վճռականություն:

1988թ. սկսված արցախահայության ազատատենչ բաղձանքը արագորեն վերաճեց ազգային ազատագրական հզոր շարժման, հանգեցնելով հայ-ադրբեջանական հակամարտության և լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների ոչ միայն Արցախում, այլև Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ տարածքներում:
Աշխարհագրական դիրքի տեսակետից /երկու կողմից շրջափակված լինելով ադրբեջանական հարակից տարածքներով/ թերևս ամենաանմխիթար վիճակում հայտնվեցին Կապանի, Գորիսի և Մեղիի շրջանները:

Եվս մի տարի անցավ պատմության գիրկը։ Երբ հին ու նոր տարիները հանդիպեցին իրար, մոլորակի բոլոր անկյուններում մարդիկ բարձրացրին գավաթները և աշխարհի տարբեր լեզուներով ամենաշատը հնչեց հենց այս բարեմաղթանքը՝ թող աշխարհում խաղաղություն լինի, թող խաղաղ լինեն հողն ու մարդկանց սրտերը։

Միշտ էլ Ադրբեջանի քաղաքական վերնախավը ձգտել է ստեղծել սեփական պատմություն, հզոր անցյալ՝ թեկուզ այլոց հաշվին: Զարմանալի չէին անգամ խորհրդային շրջանի պատմական և գիտական զեղծարարությունները, որոնք այս կամ այն կերպ ուղղորդվում էին Մոսկվայից: Սակայն այլ բան է ընդհանրապես պատմական անցյալի կեղծումը, մեկ այլ բան այն գիտական մակարդակով աշխարհին հավաստի ներկայացնելը: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Ադրբեջանի ղեկավարները, ունենալով տարբեր քաղաքական հայացքներ, այս հարցում հակասական դիրքորոշում ունեին: Ալիևների իշխանության վերազավթումից հետո տարվում է տոտալ խաբեության վրա հիմնված պատմության կեղծման քաղաքականություն: Սակայն այդ կերպ «ազերի» ինքնության ձևավորման հարցը վերջնական լուծվել չի կարող: