Language:

  • Հայերեն
  • Русский
  • English

Պատմության էջերից

ՆԱՑԻՍՏ ՍՊԱՆԵՐԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ՎԵՐԱԴԱՐՁԸ

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում հիտլերյան Գերմանիայի պարտությունից հետո հազարավոր ֆաշիստ սպաներ իրենց ընդունակություններն ու գիտելիքները ներդրեցին արաբական երկրներում եւ ԱՄՆ-ում:
Գերմանիան արաբական երկրների հետ արդեն իսկ ուներ ջերմ բարեկամական հարաբերություններ: Արաբական նացիոնալիզմն ավանդաբար օգտագործվել է համաշխարհային տիրապետության ձգտող երկրների կողմից` «հին» կայսրությունները ոչնչացնելու համար: Ժամանակին բրիտանացիներն այդպես ոչնչացրին Օսմանյան կայսրությունը: Նույն այդ ուղով գնաց նաեւ բրիտանական կայսրությանը մարտահրավեր նետած Գերմանիան:

Հրաձգային տեխնիկայի խոշոր գիտակ եւ գյուտարար էր Վարդգես Փինաջյանը։ 1933թ. Երեւանում հրատարակվեց նրա «Գնդացրային հրաձգության տեխնիկան» ծավալուն աշխատությունը, որն անմիջապես գրավեց խորհրդային առաջատար մասնագետների ուշադրությունը։ Նա հրավիրվեց Մոսկվա եւ դասախոսական աշխատանքի անցավ Կարմիր բանակի «Վիստրել» հրաձգային մարտավարության ինստիտուտում։

18-19-րդ դարերի ռուսական իրականության մեջ նշանակալից դեր է խաղացել Դելյանովների հայ ազնվականական գերդաստանը, որի բնիկ հայրենիքը եղել է Ջուղան։ Նրանց նախնիները Պարսկաստանում զբաղվել են վաճառականությամբ, մեծ հարստության տեր դարձել, սակայն հանգամանքների բերումով 18-րդ դարի սկզբներին գաղթել են Ռուսաստան՝ բնակություն հաստատելով Աստրախանում եւ շարունակելով վաճառականական գործը։ Գերդաստանի ավագն այդ ժամանակ Հարություն Դալլաքյանն էր (այստեղից էլ՝ «Դելյանով» ռուսականացված ազգանունը), որը տեղափոխվում է Պետերբուրգ եւ ստանում ազնվականի կոչում։ 1888-ին Դելյանովներին տրվում է կոմսի տիտղոս։

1968թ. Միլանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում Ա. Ապպագո Նովելլոյի նախաձեռնությամբ հիմնվեց հայկական միջնադարյան ճարտարապետության ուսումնասիրման կենտրոն։
Հայկական ճարտարապետություն են ուսումնասիրում Հռոմի համալսարանի գրականության ֆակուլտետի միջնադարյան եւ ժամանակակից արվեստի ինստիտուտում։

Պատմության կեղծարար Էդվարդ Էրիկսոնը

Է. Էրիկսոնը չի նշում, թե ինչո՞ւ էր 1915թ. մարտին Վանի նահանգում իրավիճակը սրվել: Իսկ պատճառը հետեւյալն է. թուրք-քրդական հարձակումները սկսվել էին դեռեւս 1914թ. աշնանը: Նահանգի հայկական բնակավայրերը ենթարկվում էին ավազակախմբերի անընդմեջ հարձակումներին, որոնք ահագնանում են 1915թ. սկզբին: Սակայն Էրիկսոնին իրականությունը չի հետաքրքրում, եւ նա միայն նշում է, որ թուրքական հրամանատարությունը «ստիպված էր» հայերի «ահաբեկչական» գործողությունները ճնշելու համար առանձնացնել ժանդարմական ստորաբաժանումներ:

ՎԵՐՀԻՇՈՒՄ ԵՆ ՀՀ ԶՈՒ ԱՌԱՋԻՆ ԻՆԺԵՆԵՐՆԵՐԸ

Երբ սկսվեց ազգային բանակի ստեղծումը, Հայաստանում ռազմաինժեներական գործի մասնագետներ գրեթե չկային, բացի մի քանի նվիրյալներից: Բարսեղ Մայիլյանը, որ 62 տարեկանում նշանակվեց դեռեւս թղթի վրա գոյություն ունեցող ինժեներական վարչության շտաբի պետ, պատմում է, որ բուն շտաբային աշխատանքով զբաղվում էին սակավաթիվ մարդիկ, քանի որ առաջնահերթը սաստկացող մարտական գործողությունների ինժեներական ապահովումն էր:

Վրույրների գերդաստանն անխզելիորեն կապված է եղել հայ մշակույթի, մասնավորապես՝ թատրոնի հետ։ Ավագը Արամ Վրույրն էր (իսկական ազգանունը՝ Մաքաշչյան), որը հայ արվեստի պատմության մեջ մտավ որպես դերասան, ռեժիսոր, թատերական գործիչ։ Ծնունդով Կ. Պոլսից էր (1863), սակայն գործունեությունն անխզելիորեն կապված էր Թիֆլիսի հետ։ Շրջիկ թատերախմբերի հետ հանդես է եկել Անդրկովկասի հայաշատ քաղաքներում։ Նա է առաջին անգամ՝ 1895-ին, բեմադրել Հ. Պարոնյանի «Պաղտասար աղբարը», «Մեծապատիվ մուրացկանները»՝ ինքն էլ հանդես գալով գլխավոր դերերով։ 1910-ին դրանք բեմադրել է նաեւ Մոսկվայում, բեմ հանել ազգային, ինչպես նաեւ ռուսական ու եվրոպական դրամատուրգիայի նշանավոր գործեր։