Ինձ` որպես զինվորական լրագրողի, միշտ էլ դժվարությամբ է հաջողվել հարցազրույց վերցնել զորամասի առաջին դեմքից` հրամանատարից։ Հերթական գործուղման ժամանակ, երբ տեղեկացա, որ գնդապետ Ռ.Բեգլարյանի հրամանատարությամբ մեր երկրի հարավային դարպասը անառիկ պահող զորամասի գումարտակներից մեկը մարտական պատրաստության ծրագրով մարտավարական զորավարժություն է անցկացնում, և հրամանատարն ինքը պատրաստվում է մեկնել դիրքեր` անձամբ հսկելու զորավարժության ընթացքը, ցանկություն հայտնեցի նրա հետ մեկնելու։ Զորավարժության ավարտից հետո, վերադարձի ճանապարհին, երբ հրամանատարը կանգնեց մի փոքր շունչ առնելու, խնդրեցի պատասխանել մի քանի հարցերի։

20 տարի առաջ այս օրերին Արցախը ծանր, բայց հերոսկան օրեր էր ապրում:
Արցախի ժողովրդին պարտադրված պատերազմը լայնամասշտաբ բնույթ էր կրում: Հակառակորդը ռազմաճակատի բոլոր հատվածներում կուտակելով հսկայական մարդուժ եւ զինտեխնիկա՝ փորձում էր խորանալ դեպի Արցախի կենտրոնական մասերը:

Խորհրդանշական է, որ հունիսի 26-ին, մինչ Ադրբեջանն իր «ուժն» էր ցուցադրում զորահանդեսում, Երևանում մեկնարկեց «ՀԱՊԿ ռազմական բաղադրիչի ձևավորման քաղաքական-անվտանգային ուղենիշները» թեմայով երկրորդ ռազմավարական քաղաքական ֆորումը (առաջինն անցկացվել է 2011թ. մայիսի 19-20-ը` «ՀԱՊԿ և Հարավային Կովկասը. տարածաշրջանում խաղաղության և անվտանգության հեռանկարները» խորագրով): Ֆորումի կազմակերպիչներն էին ՀՀ ՊՆ Դրաստամատ Կանայանի անվան ազգային ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտը, ՀԱՊԿ Քարտուղարությունը և «ՀԱՊԿ-ի ինստիտուտ» ոչ առևտրային կազմակերպությունը:

Մեր նախորդ հոդվածում («Ռուսաստանի «մուտքը» Մերձավոր Արևելք. Տ.Մեյսանի վարկածը») ներկայացրել էինք ֆրանսիացի հայտնի լրագրող և քաղաքագետ Տիերի Մեյսանի` մոտ կես տարի առաջ կատարված այն կանխատեսումը, ըստ որի՝ ԱՄՆ-ը Ռուսաստանին թույլ է տալու մեծացնել ազդեցությունը Մերձավոր Արևելքում, մասնավորապես` զորք մտցնել Սիրիա: Նկատել էինք նաև, որ հունիսի 8-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի` Գոլանի բարձունքներ ռուս խաղաղապահներ ուղարկելու առաջարկությունը միանգամայն համահունչ է Տ.Մեյսանի տեսությանը: Սակայն նշել էինք, որ դա չի նշանակում, թե ֆրանսիացի քաղաքագետի բոլոր կանխատեսումներն իրականանալու են: Մասնավորապես, խիստ անհավանական է Իսրայելի` Գոլանի բարձունքները Սիրիային վերադարձնելու հեռանկարը: Ստորև կանդրադառնանք դրա պատճառներին:

Նյութիս հերոսների հետ հանդիպման եմ շտապում: Գիտեմ, որ Անգին եւ Մարտին Հարությունյանների ընտանիքը բացառիկ է, հանրապետությունում նման վեց ընտանիք կա ընդամենը: Նրանց երեք որդիները` առաջնեկը` Սարգիսը, եւ զույգ եղբայրներ Սահակն ու Արտակը, միաժամանակ ծառայում են նույն զորամասում… մարտական հերթապահություն իրականացնող զորամասում:

Հանրապետությունում ընթանում է հերթական գարնանային զորակոչը։ Մեկը մյուսի հետևից կենտրոնական հավաքակայան են մուտք գործում զինակոչիկներ տեղափոխող ավտոբուսները Սիսիանից, Ախուրյանից, Արմավիրից, Հրազդանից, Արտաշատից, մայրաքաղաքի Արաբկիրի, Շենգավիթի շրջաններից։ Զինակոչիկները, մեծ ու փոքր ուղեպարկերը ուսած, կանգնում են եռաշարք, ապա զորակոչային բաժնի տեսուչների ուղեկցությամբ շարժվում դեպի սպասասրահ, որտեղից էլ ըստ հաջորդականության նրանց ընդունում է հավաքակայանի մանդատային հանձնաժողովը` փոխգնդապետ Ա Ավանեսյանի գլխավորությամբ։

Արցախյան ազատամարտի ժամանակ, երբ լռեցվեցին Քարվաճառի ադրբեջանական կրակակետերը, և հսկողության տակ վերցվեց ռազմավարական կարեւոր նշանակության տարածքը, թշնամին մյուս ռազմաճակատներում անցավ հակահարձակման և ռազմական ինքնաթիռներով երկրորդ անգամ ռմբակոծեց Կապանը, առաջինը տեղի էր ունեցել 1992թ. դեկտեմբերին: Ռումբերից մեկն ընկել էր հացի հերթ կանգնած մարդկանց վրա. շատ էին զոհերը, վիրավորները: Կապանցիներից նրանք, ովքեր տեղաշարժվելու միջոցներ էին ունեցել, հասել էին Երևան: Այդ օրերին մայրաքաղաք էր եկել նաև բանաստեղծ Վաչիկ Եփրեմյանը, որ թերթերից մեկում իրեն յուրահատուկ հումորով գրեց. «…Ով կարողացավ` փախավ, ով մնաց, իրեն հռչակեց հայրենասեր», իսկ նորաստեղծ պաշտպանության նախարարության ղեկավար կազմի հետ ընդհանուր լեզու չգտնող փոխգնդապետ Դնեպրիկ Բաղդասարյանը մտավ «Հայ զինվորի» խմբագրություն ու բղավեց. «…դուք ի՞նչ լրատվություն եք, Կապան գոյություն չունի…»: