Թուր Կեծակին վիպասքներում չէ, թրկապումդ է, օրհասի պահին հանելու ես պատյանից, գրոհելու ես ոսոխի վրա, որ պաշտպանես Գրիգոր Լուսավորչի խաչը, Մաշտոցի երկնառաք գրերը, հայ լինելու քո երջանկությունը։
Եթե հավատաս այս ճշմարտությանը՝ անպայման կհաղթես։
Մոնթեն հավատում էր։
Նա Դավիթ ծնվել էր։
Խոսքը, չզարմանաք, այն նույն տղայի մասին է, որ աշխարհ էր եկել Միացյալ Նահանգներում, մայրենի լեզուն չէր իմանում, իր հայությամբ, հայկականությամբ չէր հետաքրքրվում, ամենից շատ սիրում էր իրենց տան մոտի գետի շերեփուկներով խաղալ։ Ու հենց գետը չորանում էր, խղճում, հավաքում, բերում էր տուն։ Ֆրեզնոյից ոչ հեռու, Վայսիլիայի իրենց առանձնատան պարտեզում մինչեւ հիմա պահպանվում է այն «գերեզմանոցը», որտեղ Մոնթեն թաղել է իր սիրելի կենդանիներին…

Ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Սփյուռքի տարբեր գաղթօջախներում նշվում է մեծ բանաստեղծ Հովհաննես Շիրազի ծննդյան 100-ամյակը: Այս լուսանկարի պատմությունը ևս մի անմոռաց հիշողություն է՝ կապված նրա երկրային օրերից մեկի հետ: Մեծ հայրենասերը այցելել էր գրադարան և այնտեղ հանդիպելով գրադարանավարուհի Զարուհի Շամյանին՝ իր երեք երեխաների հետ, գոհունակ ժպիտով զրույցի էր բռնվել նրանց հետ և երբ լսել էր երեխաների անունները՝ Վարդան, Արմենուհի, Տիգրան, մեծ բանաստեղծը հպարտությամբ բացականչել էր.

Երբ տարբեր առիթներով ինձ հանդիպած ազատամարտիկներին հարցնում եմ՝ ինչի՞ շնորհիվ հաղթեցինք, ինչի՞ շնորհիվ դիմակայեցինք ամենածանր փորձությանը` պատերազմին, գրեթե միշտ նույն պատասխանն եմ ստանում` ՄԻԱՍՆՈՒԹՅԱՆ: Այս անգամ էլ զրուցակիցս` ազատամարտիկ, հրամանատարի տեղակալ, գնդապետ Հովնան Վարդանյանը, որ Հատուկ գնդի կազմում մասնակցել է ՀՀ սահմանների եւ Շահումյանի շրջանի ինքնապաշտպանական մարտերին, իսկ 1992թ. Շուշիի առանձնակի գումարտակի կազմում՝ Շուշիի, Բերձորի (Լաչին) միջանցքի, Մարտակերտի, Ֆիզուլիի ազատագրությանը, դարձյալ նույն պատասխանը տվեց:

Պարգևները, որ խնամքով պահվում են համեստ կահույքի դարակներից մեկում՝ փոքրիկ պայուսակի մեջ, ինքնին շատ բան են հուշում անցած մարտական փառավոր ուղու մասին։
Ահա դրանցից մեկը՝ ամենից խոսունը, թանկն ու արժեքավորը.
«Ավետիսյան Կարեն Սերգեյի.
Հայրենիքի պաշտպանության գործում ցուցաբերած ակնառու խիզախության և անձնական արիության համար ԼՂՀ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1994թ. թիվ 0326-1 որոշմամբ պարգևատրված է «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանով»։
Ահա և մեկ ուրիշը՝ «Շուշիի ազատագրման համար» մեդալը։
Համաձայնեք, այս պարգևները տրվել են քաջերից քաջին, ամենից անվեհերին, թուրքի մեջքը փշրողին, ոտքն ու ձեռքը թուլացնողին։ Քաջերից քաջին…

Կոթեցի Ազիզ Աբրահամյանի երեք որդիները զոհվեցին Հայրենական մեծ պատերազմում։ Երեք որդիներին հերոսաբար ռազմաճակատ ճանապարհած և անգամ «սև թուղթ» ստացած մայրը քաջաբար է տանում այդ մեծ վիշտը և սպասում։
Նոյեմբերյանի Կոթի գյուղից 1941-1945թթ. Հայրենական մեծ պատերազմ մեկնեցին 750 կոթեցիներ, որոնցից շուրջ 330-ը չվերադարձան։ Այդպիսի հերոսների ժառանգներն էին, որոնք դուրս եկան Արցախյան ազատագրական պայքարի և արիաբար պաշտպանեցին իրենց ծննդավայր Կոթին։ Արցախյան պատերազմին գյուղը տվեց 34 զոհ:

Յուրի Զախարյանի անունը, լուսավոր կերպարը այսօր շատերն են հիշում՝ կարոտով, սիրով ու հիացմունքով: Մարդ, որի սրտում անսահման սեր կար ու բարություն, եւ որը չէր կարող անտարբեր մնալ, երբ անզեն հայրենակիցների դեմ զենք, բռնություն էին կիրառում:

ԿԱՐԵՆ ՄԵԼԻՔԲԵԿՅԱՆ. ազատամարտիկ, մասնակցել է Կոռնիձորի, Երասխավանի, Շամշադինի, Այգեպարի, Մովսես եւ Պառավաքար գյուղերի պաշտպանությանը, Կրասնոսելսկի շրջանի Արծվաշեն գյուղի պաշտպանությանը, Շահումյանի շրջանի (Էրքեջ, Բուզլուխ, Մանաշիդ, Ղարաչինար) գյուղերի ազատագրմանը, Սյունիքի մարզի Տեղ, Խնածախ, Մարտակերտի շրջանի Վանք, Վաղուհաս գյուղերի պաշտպանությանը: Վիրավորվել է 1994 թ. հունվարի 28-ին Հորադիզում: Վնասել է ոտքերը, մեջքը, պարանոցը: Առաջին կարգի հաշմանդամ է: