Նրանք 106-ն էին։ 106 քաջազուն հայորդիներ, որոնք ոչ ասացին ֆաշիզմին, մեկ մարդու նման զենք վերցրին` պաշտպանելու հայրենիքը` Խորհրդային Միությունը, և արժանացան այդ հսկա կայսրության ամենամեծ պարգևին` Հերոսի կոչմանը։ Այդ տարիներին կայսրության մի մասնիկն էր նաև փոքրիկ Հայաստանը, որի ոչ լրիվ մեկուկես միլիոն բնակչությունից հայրենիքը պաշտպանելու մեկնեցին ավելի քան 400 հազարը, իսկ պատերազմում թշնամու դեմ պայքարող հայորդիների ընդհանուր թիվն անցնում էր 600 հազարից. ռազմադաշտ էին մեկնել Ռուսաստանում ու Խորհրդային Միության մյուս հանրապետություններում, աշխարհի բազմաթիվ երկրներում ապրող հայեր, որոնցից ավելի քան 60-ը գեներալներ ու ծովակալներ էին։

Հայրենասիրության սերմերը չեն կարող ծլարձակել անմշակ հողում, այսինքն՝ անբարո, մարդկային առաքինություններից զուրկ հոգիներում անհնար է հայրենասիրություն արթնացնել։ Հայրենասիրությունը ծնվում է մյուս արժանիքների կողքին՝ իբրեւ բարձրագույն առաքինություն։ Կարեւորագույն պայման է դաստիարակչական աշխատանքով զբաղվող անհատի մարդկային նկարագիրը. եթե մարդուն չվստահեն, չհարգեն, չհավատան, նրա քարոզած գաղափարներին երբեք չեն հավատա։ Մասնավորապես՝ բանակում շատ կարեւոր է հրամանատարի անձնական օրինակը, նրա մասնագիտական կարողությունների եւ ծառայության որակը։ Կարեւոր պայման է նաեւ լավատեսությունը։ Յուրաքանչյուր վեհ, ազգանվեր գործ-գաղափար կարող է սնանկ թվալ, եթե մարդը համոզված չէ, որ վաղվա օրը բացվելու է ավելի ապահով, բարեկեցիկ ու անհոգ կյանքի խոստումով, որ իր այսօրվա զրկանքները մեծ ու գեղեցիկ նպատակի են ծառայում, եւ ինքը քաղելու է իր այսօրվա տքնանքի պտուղները։

Օրերս ՀՀ վետերանների միավորման խորհրդում հանդիսավորությամբ նշվեց պատերազմի և զինված ուժերի վետերանների կոմիտեի նախագահ, պահեստազորի գնդապետ Պետրոս Արտաշեսի Պետրոսյանի ծննդյան 90-ամյակը։ Եկել էին շնորհավորելու ինչպես պատերազմական տարիների, այնպես էլ հետպատերազմյան տարիների ընկերները, մտերիմ-բարեկամները։
Միջոցառումն անցավ մտերմիկ, ջերմ մթնոլորտում, որովհետև հոբելյարը սիրված անձնավորություն է և իր անցած ճանապարհով քաջ ծանոթ է հասարակությանը։ Իսկ այդ ճանապարհը լի է եղել դժվարություններով, խոչընդոտներով (Հայրենական մեծ պատերազմ, դիվանագիտական աշխատանք արտասահմանում, հետախույզ մասնագետների պատրաստում և այլն), որոնք, սակայն, այսօր դարձել են հիշողություններ և ամփոփված են իր ստվարածավալ «Էջեր հետախույզի մասին» գրքում։

Հայր Գևորգյանը որոշել էր մեկնել ռազմաճակատ, որոշել էր կնոջը թողնել իրենց 4-ամյա և 2-ամյա մանկահասակ դուստրերի, 3 ամսական նորածին որդու հետ և մեկնել ռազմաճակատ. «Ես որ չմեկնեմ ու չպաշտպանեմ մեր երկիրը, ուրիշ ո՞վ պիտի անի դա իմ փոխարեն իմ երեխաների խաղաղ ապագայի համար»,- ասաց: Որոշումը կտրուկ էր, հստակ և անբեկանելի:

Դեկտեմբերի 22-ին «Արծիվ» մահապարտների գումարտակի մարտիկ Սպարտակ Մաթևոսյանը դարձավ 75 տարեկան։ Երբ 1992 թվականի օգոստոսի 15-ին հնչեց Վազգեն Սարգսյանի` մահապարտների հավաքագրման նպատակով աշխարհասփյուռ հայությանն ուղղված պատմական կոչը, Սպարտակ Մաթևոսյանը 54 տարեկան էր։ Նրա տարիքի զինվորականները վաղուց արդեն թոշակի էին անցել, բայց մեր հոբելյարը, ինչպես նորակոչիկը, առանց դույզն- ինչ երկմտելու, իրեն բնորոշ համառությամբ զինվորագրվեց և գնաց Հայրենիքը պաշտպանելու։ Այդ հինգ հարյուր, ինչպես այն ժամանակ շատ դիպուկ բնորոշել է պաշտպանության նախարար Սերժ Սարգսյանը, ամենանվիրյալ, ամենախիզախ հայորդիների սխրանքը իր նշանակությամբ ոչ միայն իրադարձային ու բեկումնային եղավ ազգային ազատագրական պայքարի` թերևս ամենածանր ու բախտորոշ ժամանակահատվածի համար, այլև` պատմական։

Ապելյանների տոհմածառի արմատները պատմական Նախիջեւանից են: Երկար դեգերումներից հետո Հայրապետ Ապելյանը տիկնոջ` Սաթիկի հետ, որը ծնունդով Նախիջեւանի Ղազանչի գյուղից էր, առ Աստված տածած իր մեծ հավատով ընտանիք կազմեց Մասիսի շրջանի Նորաբաց գյուղում:

Դժվարություններով, մակընթացություններով լիուլի է կյանքը: «Կյանքը Նեւայի պողոտան չէ, որ ամեն ինչ հարթ ու սահուն ընթանա»,- ասում է մեծ գրողը: Ամեն ժամանակաշրջան իրեն հատուկ ու բնորոշ դժվարություններն ունի:
Բագրատ Կանայանի համար այդ դժվարությունները սկսվեցին մանկությունից: Ծնվել է Երեւանում 1945թ.-ին, սակայն մանկության հիշողությունները նրան տանում են Երեւանից շատ-շատ հեռու, հատկապես տպավորվել է անվերջ ձգվող մի ճանապարհ, որ տանում էր նրանց դեպի անհայտություն. 1949թ.-ին իրենց ընտանիքին աքսորեցին Սիբիր: Պատճառը` Դրաստամատ Կանայանի` Դրոյի զարմից լինելն էր: