Դեռևս օրերով է հաշվվում Վաղինակի մահը… Նա ընկավ մարտական դիրքերում՝ զենքը ձեռքին, հերոսաբար… Ընկավ՝ 19-ը չբոլորած… Զինվորի հուղարկավորությանը պատվո պահակ կանգնեցին ծառայակից ընկերները…
-Երբ Վաղինակս փոքր էր՝ 2-3 տարեկան, տարել էի մանկական պոլիկլինիկա՝ կոնսուլտացիայի,- հիշում է Վաղինակ Բաղդասարյանի մայրը՝ տիկին Նազիկը։ -Բժշկուհու հարցին՝ նկարել գիտե՞ս, երեխաս գլխով արեց ու սկսեց ինչ-որ բան խզբզել թղթի վրա։ Բժշկուհին հետաքրքրվեց՝ ի՞նչ ես նկարել, Վաղինակս պատասխանեց՝ զենք։

Ինտերնետում ուշադրությունս գրավեց մի լուսանկար` տարեց կինը գորովանքով գրկել էր զինվորականի հագուստով մի երիտասարդ տղամարդու։ Լուսանկարը մակագրություն ուներ. «Ադրբեջանցի տատիկը և հայ ազատամարտիկը»։ Ես տարածեցի լուսանկարը Facebook ցանցով և խնդրեցի տեղեկություն հաղորդել լուսանկարում պատկերված անձանց մասին։ Շուտով ինձ գրեց Ստամբուլի համալսարանի պատվելի դասախոս, հայազգի Ալբեր Քեշիշը։ Նա ասաց, որ ազատամարտիկը իր դասընկերն է` Սարգիս Հացպանյանը, որը Արցախյան պատերազմի մասնակից է։ Եվ ահա Սարգիս Հացպանյանն իմ աշխատասենյակում է և պատմում է հայտնի լուսանկարի հետաքրքիր ու սրտառուչ պատմությունը։

Առաքել Գևորգի Մելոյան… կամ ինչպես թշնամիներն են կոչել՝ Սարսափ Առաքել։ Այս քաջ հայորդին ծնվել է Մշո Բուլանխ գյուղում՝ 1872 թվականին։ Տակավին երիտասարդ՝ զինվորագրվել է ֆիդայական պայքարին։ Ախլաթցի հայդուկապետ Ճարտարի խմբում գործել է ընդդեմ թուրք և քուրդ բռնակալների։
…1890 թվական։ Խաթավինա լեռան ստորոտում թշնամին հանկարծակի շրջապատում է ֆիդայիներին։ Արյունալի կռվին մասնակցում են Առաքելը, Մուշեղը, Առյուծ Ավագը և Բալաբեխ Կարապետը։ Նրանց հաջողվում է պատռել շղթան և ամրանալ Մանազկերտի շրջանում՝ մի ավերակ ջրաղացում։

Գրիգոր Զոհրապն ասում էր. «Կարեւորը ոչ միայն տեսնելն է, այլեւ տեսցնելը»։ Այս խոսքերը կարծես հենց հայտնի ֆոտոլրագրող ՀԱԿՈԲ ԲԵՐԲԵՐՅԱՆԻ (ՀԱԿԲԵՐԻ) լուսանկարների մասին լինեն։ Սրանք լոկ համր լուսանկարներ չեն. ամեն մի պատկերի մեջ զգում ես կենդանի բաբախը, կյանքը՝ իր գունային ողջ նրբերանգներով։ Նուրբ դիտողականություն, սուր աչք, պահը հրաշալիորեն որսալու բացառիկ ունակություն, անմիջականություն, մեծ փորձ, արվեստագետին հատուկ նուրբ զգացողություն… մի խոսքով՝ բարձր պրոֆեսիոնալիզմ։

Հրանտ Հորիզոնը բանակում չի ծառայել, բայց սովորել է ռազմագիտություն, այն էլ՝ թատերական ինստիտուտում։ Շատ է կարդացել ռազմարվեստին նվիրված գրքեր, ուսումնասիրել նշանավոր զորավարների կյանքը, գործունեությունը։ Նա շարքային զինվորից հասավ ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչմանը, որը երգիծանքի ասպարեզում հավասար է գեներալի կոչման։
Զինվորները երկու տարի են ծառայում, իսկ Հորիզոնը (ստույգ տվյալներով) 72 տարի։ Նա զինվորագրվել է գրչին, որն ավելի պատասխանատվություն է ենթադրում։
Վերջերս գրչի զինվոր-գեներալը դարձավ 85 տարեկան։ Շնորհավորանքների հետ մեկտեղ հարկ համարեցինք մի քանի կիսահետախուզական հարցեր տալ հոբելյարին:

Արցախյան ազատամարտում հաղթանակ կռելու համար շատ թանկ վճարեցինք: Ամենածանր հատուցումներից մեկը այսօր մեր կողքին ապրող որդեկորույս մայրերը, սևազգեստ այրիները, անհայր մեծացած ու արդեն պատանի դարձած տղաներն ու աղջիկներն են: Տարիներն անզոր են մեղմելու նրանց ցավը, մեծ կորստի հոգեմաշ կսկիծը անբուժելի վերք է նրանց սրտին:

20 տարի առաջ՝ 1992թ. նոյեմբերի 5-ին, Լաչինի գյուղերից մեկի համար մղվող մարտերում հերոսաբար ընկավ Արցախյան ազատամարտի նվիրյալ Կարեն Մանվելյանը: Նոյեմբերի 5-ին ՀՀ պաշտպանության նախարարության «Մայր Հայաստան» զինվորական թանգարանում տեղի ունեցավ Կարեն Մանվելյանի մահվան 20-րդ տարելիցին ու ծննդյան 45-րդ տարեդարձին նվիրված` «Եթե ուզում ես ազգդ, հայրենիքդ ապրեն, ապա նրանց համար մեռնելու կամք ունեցիր» խորագրով հուշ-երեկոն: Ներկա էին ազատամարտիկի հարազատները, մարտական ընկերները, ուսուցիչները, հյուրեր: