ՄԵՆՔ ԵՆՔ ՄԵՐ ԲԱՆԱԿԸ

Ինձ կհասկանան միայն մայրերը, միայն նրանք, ովքեր բանակում զինվոր ունեն, ովքեր երկու տարի ամեն օր իրենց որդիների տունդարձին մնացած վայրկյաններն են հաշվում։ Տղաս՝ Սիփան Սարգսյանը, ծառայում է մոտոհրաձգային գումարտակում, եւ նրա տունդարձին ընդամենը մեկուկես ամիս է մնացել, բայց եթե ասեմ, որ սպասելու, համբերելու մայրական իմ ներքին ուժերն արդեն սպառվել են, հավատացեք։ Թերեւս ինձ միայն մայրերը կհավատան ու կհասկանան, ուրիշ ոչ ոք… Մինչդեռ ես զինվոր բանակ ճամփած «նորաթուխ» մայրերից չեմ, Սիփանս երրորդ որդիս է, բայց, միեւնույն է, մայրական սիրտս էլ հանգիստ չունի։

Ուղիղ վեց տարի է, ինչ ամեն օր սուրճը կրակին դնելիս, ճաշ եփելիս, բրինձ, ոսպ մաքրելիս, տան փոշին առնելիս, գործիս տեղը մտքերս, անկախ ինձնից, թռչում են զինվոր որդուս մոտ։ Եթե դրսում ձմեռ է՝ հո՞ չի մրսում, եթե քամի է՝ հո՞ բաց դաշտում չէ, եթե անձրեւ է՝ հանկարծ չթրջվի, հիվանդանա, եթե գիշեր է՝ հո՞ չի բացվել, եթե վատ երազ եմ տեսել՝ արթնանում, խաչակնքում եմ՝ Աստված բարին կատարի… Ի՞նչ արած, այսպիսին է մայրերի ճակատագիրը, այսպիսին է մայրական սիրտը՝ անսահման մեծ ու բարի եւ միեւնույն ժամանակ՝ փխրուն, նուրբ ու խոցելի։

Ամեն տարի մարտ ամսին ես ու Սիփանս միմյանց շնորհավորում ենք. ինքն ինձ՝ Մարտի 8-ի կապակցությամբ, ես նրան՝ ծննդյան օրվա։ Վերջին նամակում գրել էր. «Մայրիկ, կներես, որ այս տարի էլ չկարողացա Մարտի 8-ին քեզ ծաղիկներ նվիրել»։ Գրեցի, պատասխանեցի. «Դու արդեն այդ ծաղիկներն ինձ նվիրել ես գարնանային այն օրը, երբ ծնվեցիր, քո առողջությունը, քո ուշադրությունն արդեն ինձ համար աշխարհի ամենամեծ ու բուրավետ ծաղկեփունջն է»… Գրեցի՝ քեզ ավագի կոչում են տվել, ուրեմն դա համարիր քո մորը մատուցած ամենամեծ նվերը… Գրեցի նաեւ, որ իմ շնորհակալությունը փոխանցիր քո հրամանատարներին՝ գնդապետ Գ. Խաչատրյանին եւ շտաբի պետ փոխգնդապետ Ա. Ալայանին, որ քո ծառայությունը նկատել եւ գնահատել են։

Այսպիսին է իրականությունը. բանակը բաղկացած է զինվորներից, եւ այդ զինվորներից յուրաքանչյուրի համար գիշեր-ցերեկ մի մայրական սիրտ է տագնապում, հպարտանում, անհանգիստ բաբախում։ Ուրեմն՝ բանակում մեր մայրական սրտերն են. եթե ուժեղ է մեր բանակը, ապա՝ մեր շնորհիվ, եթե խոցելի՝ ուրեմն մեղավոր ենք նաեւ մենք։ Ահա ինչու մենք՝ մայրերս, չենք կարող բանակին նայել որպես մեզնից դուրս գտնվող ինչ-որ բանի, եթե այնտեղ մեր երեխաներն են…

Որքա՞ն զինվոր է ծառայում հայոց բանակում, հաստատ չգիտեմ, բայց երբ որեւէ զինվորի մատը փուշ է մտնում, հավատացեք, ցավում է անխտիր բոլոր մայրերի սիրտը։ Ուստի ես բոլոր հրամանատարներին՝ կրտսերից ավագ, կխնդրեի, որ ուշադիր լինեն հայրենիքի զինվորի նկատմամբ…

Այն օրը մի զինվորական մի տխուր դեպքի առիթով բացատրություններ, մեկնաբանություններ էր տալիս, համեմատություններ էր անում օտար երկրների բանակներում տեղի ունեցած միջադեպերի հետ, ներկայացնում էր վիճակագրական զանազան տվյալներ, թվեր, հաշվարկներ էր բերում, նույնիսկ խրատում էր՝ որտեղ զենք, այնտեղ վտանգ… Ես լսում-լսում էի նրան, սակայն չէի հասկանում։ Բանակում զինվոր ունեցող մոր համար այդ թվերը դատարկ հնչյուններ էին, այդ վիճակագրությունը, համեմատությունները՝ անիմաստ խոսքեր… Ես լսում էի հրամանատարին եւ մինչեւ վերջին, ամենավերջին պահը դեռ հույս փայփայում, որ նա ահա կասի. «Մեզ ներեցեք, սիրելի մայրեր, թվերը՝ թվեր, վիճակագրությունը՝ վիճակագրություն, բայց ինչ-որ տեղ նաեւ մենք ենք թերացել, ինչ-որ տեղ վրիպել ենք, սխալվել, մենք էլ ենք մարդ…»։ Ավա՜ղ, իմ սպասելիքները չարդարացան, նա այդ խոսքերն այդպես էլ չարտաբերեց։

…Թերեւս այդ խոսքերը սպեղանի լինեին մայրական ցավող սրտի համար։
Մենք՝ մայրերս, պարտավոր ենք ուժեղ լինել, մեր պարտքը հարազատ բանակի նկատմամբ չպետք է սահմանափակվի միայն զինվորացու տալով, մենք պետք է նրա կողքին լինենք բոլոր լավ ու վատ օրերին, նրա հետ լինենք մշտապես… Եվ պետք է անկեղծ լինենք ինչպես հպարտանալիս, այնպես էլ քննադատական խոսք ասելիս։
Մարտի 8-ն արդեն անցել է, բայց առջեւում ապրիլի 7-ն է։ Շնորհավորում եմ բոլոր մայրերին ու կոչ եմ անում բանակը սիրել սեփական որդու նման եւ հպարտանալ նրանով։

ԿԱՐԻՆԵ ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ
Երեւան