1920 թ. օգոստոսի 24-ին Խորհրդային Ռուսաստանի հետ կնքված պայմանագրով, ստանալով խորհրդային իշխանության համաձայնությունը, քեմալական Թուրքիան պատերազմ է սկսում Հայաստանի Հանրապետության դեմ և սեպտեմբերի 23-ին թուրքական զորաբանակը Քյազիմ Կարաբեքիր փաշայի գլխավորությամբ ներխուժում է Հայաստան:

Կայսր.- Եվ այսպես, թարգմանի՛չ, ի՞նչ է պահանջում գերմանների առաջնորդը։

1919թ. նոյեմբերի վերջերին ՀՀ կառավարության հրահանգով Զանգեզուրում գնդապետ Ա. Շահմազյանին, որը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշմամբ նշանակվել էր Զանգեզուրի գլխավոր նահանգապետ և ռազմական ուժերի հրամանատար, փոխարինում են Ս. Մելիք-Յոլչյանը և գեներալ Ղազարյանը, որոնք ստանձնում են գավառի քաղաքացիական ու ռազմական գործերի ղեկավարումը:

Վիկտոր Համբարձումյան. անուն, որը տիտղոսներով զարդարվելու կարիք չի զգում: Գիտնական, որն աշխարհը նվաճեց անաղմուկ, բարության, լրջախոհության ու բանականության զենքով:

Երևանից ոչ հեռու՝ Արմավիրի մարզում վեր է խոյանում մի հոյակերտ հուշակոթող. 1968 թվին է կառուցվել Սարդարապատի հերոսամարտին նվիրված հուշահամալիրը, որի ճարտարապետն է Ռաֆայել Իսրայելյանը, քանդակագործները՝ Արշամ Շահինյանը, Սամվել Մանասյանը, Արա Հարությունյանը:

Սարդարապատի հաղթանակը ձեռք բերվեց հայկական կանոնավոր զորքի և նրա հետ կողք կողքի մարտնչող աշխարհազորայինների հերոսական ջանքերի շնորհիվ:

Այդ հաղթանակը ոգևորեց Բաշ Ապարանի և Ղարաքիլիսայի մատույցներում կռվող մեր մնացած զորքերին և, վերջին հաշվով, նպաստեց հայոց պետականության վերականգնմանը:

1918 թ. փետրվարին հայ-թուրքական ռազմաճակատի թիկունքում, այն է՝ Արարատյան աշխարհում բռնկված թուրք հրոսակախմբերի զանգվածային զինված ելույթները «խաղաղեցնելուց» հետո, Հայոց Ազգային խորհրդի և Հայկական բանակային կորպուսի գլխավոր ուշադրությունը սևեռվում է ռազմաճակատում ծավալվող ռազմական գործողությունների վրա: