…2009թ. հունիսին Մխիթար Հերացու անվան ՀՊԲՀ-ի առաջին կուրսը հաջողությամբ ավարտելուց հետո տղաս՝ Արծրունի Նազարյանը, զորակոչվեց ժամկետային զինվորական ծառայության։ Զորամասում, ուր ծառայում է նա, եղել եմ մի քանի անգամ։ Հսկիչ-անցագրային կետում՝ տեսակցությունների համար կահավորված սենյակում, ինչպես որ կարգն է՝ հանդիպել, զրուցել եմ Արծրունիի հետ ու վերադարձել տուն։ Առաջին այցելությանս ժամանակ ՀԱԿ-ում գտնվելով, նախկին զինվորականի բծախնդրությամբ հետեւելով անցուդարձին, վերակարգի պահվածքին, նիստ ու կացին՝ հասկացա, որ որդիս գտնվում է հենց այն զորամասում, ինչպիսին երազում են զինակոչային տարիքի բոլոր տղաների ծնողները։

Գրում է տիկին Նելլին. «Եռաբլուրում իրար միախառնված, կողք կողքի հանգչող նահատակներ։ Հայր եւ որդի` Սաշիկ եւ Արթուր Թորոսյաններ… Սաշիկն իմ ամուսինն է, Արթուրը՝ որդիս։ Իմ պատշգամբը նայում է դեպի Եռաբլուր։ Ամեն առավոտ, արեւածագի հետ, ես նրանց բարի լույս եմ ասում, արեւամուտին՝ բարի գիշեր մաղթում՝ թողնելով նրանց հավերժության ու անմահության մեջ։ Օրեր, ամիսներ շարունակ այս նույն պատշգամբից նայել եմ խելացի, հաղթահասակ որդուս տունդարձի ճանապարհին։ Հետո նայում, սպասում էի ամուսնուս, որն էլ գնաց գտնելու որդուն, քայլելու, օրհնելու այն ճանապարհը, որով անցավ մեր որդին»։

Հրամանատար Բագրատ Ջանվելյանի հետ ուշ ժամի վերադարձանք դիրքերից։ Նոր մտել էինք աշխատասենյակ, երբ հնչեց հեռախոսազանգը։ Զրույցի ընթացքում հրամանատարը փորձում էր արդարանալ՝ մերթ ժպտում էր, մերթ բարկանում ու աշխատում էր շուտ ավարտել զրույցը։ Ընկալուչը դնելուց հետո ծիծաղելով դիմեց ներկաներին.
-Կինս էր, հիշեցնում է, որ երբ գնացել ենք խոսք ուզելու, մայրս մի կողմ է կանչել, ասել. «Աղջիկ ջան, էս ցեղի մեջ ղաչաղի արյուն կա՝ էս ցեղից տան նստակյաց տղամարդ չի լինում, գիշեր-ցերեկ սարերում են, դրսում։

Ազգերի կյանքում կան շրջաններ եւ երեւույթներ, որոնք նշանակություն են ստանում դարերի համար եւ դառնում են նրանց պատմության առանցքը, գոյության էությունը։ Հայ ժողովուրդն իր լինելիության պարզ ու գիտակցական ուղին վերջնականապես ձեւավորել է ազգովին քրիստոնեության ընդունմամբ եւ հայ գրերի գյուտով։
Ի՞նչ էր Վարդանանց պատերազմը, եթե ոչ պատասխան հարցին, թե հայը պիտի ապրի՞ իբրեւ ազգային միություն, թե՞ պիտի ձուլվի, անհետանա իրենից մեծ ազգերի մեջ, ինչպես վտակը՝ մեծ գետերի մեջ։

Արցախի Մարտունու շրջանի հինավուրց գյուղերից է ծննդավայրս՝ Խերխանը, Ծծքար լեռան փեշերին ծվարած։ Չորս կողմը լեռներ են, կուսական անտառներ։ Ծծքար լեռան կատարից նայելիս սքանչելի տեսարաններ են բացվում։ Լեռան անվան հետ կապված լեգենդներ են հյուսվել, որ շուրթից շուրթ են անցնում։ Դաժան կին է եղել սկեսուրը։ Հեզ ու խոնարհ հարսն այլեւս չի կարողացել դիմանալ նրա հալածանքին: Մի օր էլ առավոտ կանուխ դուրս է եկել տնից, բռնել դեպի լեռը տանող արահետը։ Երբ հասել է կատարը լեռան, մի վերջին անգամ նայել է գյուղին, հետո ծունկի իջել, աղոթել Աստծուն, որ իրեն ազատի տառապանքներից. «Քար դարձրու մարմինս, Տեր իմ, միայն ստինքներս թող, որ մանկիկս չզրկվի կենարար աղբյուրից»։

Մայիսի 20-ին մայրաքաղաքի Շահումյանի տարածքային զինկոմիսարիատից թոռանը՝ Վաղարշակ Ներսիսյանին, զինվորական ծառայության ճանապարհեց ճանաչված ազատամարտիկ Հրաչիկ Աբրահամյանը, որին մարտական ընկերները երբեմն «Գերի Հրաչ» են անվանում, երբեմն էլ՝ «Մաուգլի»։
Հրաչիկը ծնվել է 1952թ. Բաքվում։ Շատ փոքր էր, երբ մայրը մահացավ, իսկ հայրը մեկնեց չգիտես ուր եւ այլեւս չվերադարձավ։ Նա եղբոր՝ Սլավիկի հետ մեծացավ Շուշիի մանկատանը, իսկ 1971թ. զորակոչվեց բանակ։

Հայոց բանակի հաղթանակների ամիսն է մայիսը, եւ այդ հաղթանակների ամենափայլուն էջերը մեր նորագույն պատմության շրջանում կերտվել են ղարաբաղյան պատերազմում: Հենց այս հաղթանակներով էր ոգեշնչված «Կարոտի կանչ» բարեգործական-հասարակական կազմակերպության հերթական այցն Արցախ: Այցելության սկզբնակետը ԼՂՀ Քաշաթաղի շրջանի (Լաչին) Ներքին Սուս գյուղի դպրոցն էր, որը 2002 թվականից ի վեր կրում է ազատամարտիկ Սերոբ Հանեյանի անունը: