ՌԱԶՄԱՐԴՅՈՒՆԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՇԱՐԺԻՉ ՈՒԺ

Հարցազրույց Երեւանի կապի միջոցների գիտահետազոտական ինստիտուտի տնօրեն ՄՀԵՐ ՄԱՐԿՈՍՅԱՆԻ հետ

 Երեւանի կապի միջոցների գիտահետազոտական ինստիտուտը  լայն ճանաչում ունի աշխարհում:

Ինստիտուտի նախագծած կայանքները «ծառայություն» են իրականացնում նաեւ զինված ուժերի տարբեր ստորաբաժանումներում:

–Պարոն Մարկոսյան, Հայաստան–Սփյուռք  համաժողովի ժամանակ  «ՀՀ պաշտպանական քաղաքականության առանձնահատկությունները ժամանակակից մարտահրավերների պայմաններում» խնդրի շուրջ քննարկումների ժամանակ Դուք  խոսեցիք Հայաստանում ռազմարդյունաբերությունը կայացնելու հնարավորության  և անհրաժեշտության մասին, արդեն իսկ ստեղծված և կիրառվող համակարգերի օրինակների վրա շեշտադրեցիք  ռազմարդյունաբերության ասպարեզում վստահ քայլեր կատարելու Հայաստանի հնարավորությունները, արտահանման ներուժի զարգացումը, դրանց իրականացման ուղղությամբ հանդես եկաք  առաջարկներով:

–Զինատեսակների ասպարեզում  հակառակորդի նկատմամբ առավելության հասնելը խաղաղության պահպանման կարևորագույն հարցերից է, բայց այն առանց նոր տեխնոլոգիաների, նոր նյութերի  օգտագործման և բարձրորակ կադրերի անհնար է պատկերացնել:

Հայաստանը դատապարտված է ռազմարդյունաբերություն ունենալու, որը մրցակցային պայմաններում պետք է ստեղծի պաշտպանական և հարձակողական  միջոցներ, որոնք իրենց տեխնիկական պարամետրերով ոչ միայն չպետք է զիջեն հակառակորդի միջոցներին, այլ նաև գերազանցեն, ինչն էլ հնարավորություն կընձեռի խոսելու դրանց առևտրայնացման մասին: Իսկ առևտրայնացման հիմնական նախադրյալներն են՝ առաջադրվող համակարգերի, սարքերի ու սարքավորումների տեխնիկական բնութագրերը, դրանց աշխատանքային պայմանները, շահագործման պարզությունը եւ…

–Եվ իհարկե գինը:

–Հարկ է նշել, որ այստեղ գինը ամենավերջին գործոնն է: Կա կարծիք, որ շրջափակման՝ տրանսպորտային ճանապարհների ընտրության բացակայության պայմաններում ապրանքների և ծառայությունների գները շատ են բարձրանում:  Պետք է նշեմ, որ աշխարհում բարձր տեխնոլոգիական արտադրանքի մեջ, որի թվին է դասվում ռազմական տեխնիկան,  չկա էժան արտադրող և արտադրանք: Բարձր տեխնոլոգիական համակարգերի առևտրի մեջ էլ տրանսպորտային ծախսերը շատ փոքր ազդեցություն ունեն գնագոյացման վրա, որը միանշանակ ուղղում  է զարգացման վեկտորը դեպի բարձր տեխնոլոգիական արտադրանքի և ռազմարդյունաբերության զարգացմանը:

Աշխարհում առաջընթացը օբյեկտիվ իրողություն է և կախված չէ այս կամ այն երկրի ու ժողովրդի ցանկությունից: Եվ որպեսզի տեղ ունենանք այդ առաջընթացում, մենք  պետք է լինենք առաջատարների շարքում:

–Պարոն Մարկոսյան, խորհրդային շրջանում Հայաստանն առաջատար դիրք էր զբաղեցնում էլեկտրոնիկայի, օպտիկայի,  կիբեռնետիկայի, ինֆորմատիկայի, լազերային տեխնիկայի եւ այլ նման ոլորտներում:

–Մենք այսօր էլ ունակ ենք ստեղծելու համաշխարհային մակարդակի գիտական արտադրանք: Հայկական կազմակերպությունները իրենց նախագծերի նորարարական շնչով, կատարման մակարդակով բնավ չեն զիջում, դրա մասին վկայում են համաշխարհային մրցույթներում զբաղեցրած նրանց առաջատար դիրքերը:  «Խելոք» սարքերը, որոնք ստեղծվում և պատրաստվում են գիտելիքի հիման վրա, ունեն մրցակցային մեծ ներուժ: Պակաս կարևոր չէ նաեւ ժողովրդի մենթալիտետը: Սրանով է հիմնավորվում բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության զարգացման անհրաժեշտությունը Հայաստանում: Մրցակցելու համար անհրաժեշտ է հեղափոխական մոտեցում ժամանակակից տեխնոլոգիական, արտադրական, հետազոտական հենք ստեղծելու, մասնագետների պատրաստման և համապատասխան գիտահետազոտական, փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների կազմակերպման ասպարեզում:

Ռազմարդյունաբերության զարգացման գրավականը կլինի արդյունքների առևտրայնացումը, քանզի այն ծախսատար է, և հիմնվելով միայն ներքին պահանջների վրա` մենք չենք կարողանա ապահովել մրցունակության բարձր մակարդակ: Եվ որպեսզի այն կայանա, պետք է նրա արտադրանքը դառնա արտաքին առևտրի մի մասը:

–Իսկ այն կարծիքը, որ մենք փոքր երկիր ենք և չենք կարող շուկա հանել հատուկ միջոցներ…

–Կարծում եմ՝  դա չի համապատասխանում իրականությանը: Փոքր երկրներ են Շվեյցարիան, Դանիան, Իսրայելը: Շվեյցարիան հայտարարելով իր չեզոքության մասին, երբեք չի դադարել զարգացնել ռազմարդյունաբերությունը` դարձնելով այն իր եկամուտների հիմնական աղբյուրներից մեկը: Իսրայելը լինելով մշտական պատերազմական վիճակում, իր տնտեսությունը կազմակերպել է հենց ռազմարդյունաբերության հիման վրա եւ այժմ համարվում է ռազմական տեխնիկայի վաճառքի ասպարեզում կարևոր երկրներից մեկը…

Այսօր Հայաստանը իր ընդունած որոշումներով  կատարել է  ընտրություն հօգուտ բարձր տեխնոլոգիաների: Այս ուղղությունն իր մեջ ընդգրկում է ոչ միայն ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաները (ԻՏ): ԻՏ–ն կազմում է ընդամենը  դրա մի մասը: Բարձր տեխնոլոգիաների զարգացումը կնպաստի երկակի նշանակության տեխնիկական միջոցների ստեղծմանն ու արտադրությանը, որը, համապատասխան ներկայացման դեպքում, պահանջված կլինի աշխարհում:

Այսպիսով, եթե սահմանելու լինենք ռազմական տնտեսությունը՝ արդյունաբերությունը, ապա այն կարելի է բաժանել չորս հիմնական ուղղությունների՝

1. Համալիրների, տրամաբանորեն ավարտուն ամբողջական սարքերի և սարքավորումների մշակում (արտոնագրերի ձեռքբերում) և դրանց արտադրում,

2. Առանձին հանգույցների, բաղադրամասերի մշակում կամ արտոնագրերի ձեռքբերում ու արտադրում,

3. Տեխնիկայի շահագործում և սպասարկման գործիքների ստեղծում, պատրաստում,

4. Համապատասխան միջոցների ստեղծման, արտադրման և շահագործման ապահովման համար մասնագետների պատրաստում:

Բոլոր բերված ուղղությունները ենթակա են առևտրայնացման, որն էլ իր հերթին պահանջում է նորամուծություններ նշված ասպարեզներում: 

Վերը նշված ուղղություններով աշխատում են մի շարք ձեռնարկություններ, որոնք  իրականացնում են այսօրվա պահանջները բավարարող նորագույն տեխնիկայի ստեղծում, եղածների արդիականացում ու շահագործում և փորձում են նորամուծությունների միջոցով առևտրայնացնել իրենց կարողությունները:

Այդ  ձեռնարկություններից շատերը եվրոպական և ասիական երկրների ձեռնարկությունների պատվերով ստեղծել և առաքել են միջազգային չափանիշները բավարարող՝

♦  տարբեր հաճախականության տիրույթներում աշխատող ռադարներ,

♦  օպտիկական, լազերային միջոցներ,

♦  օպտիկամեխանիկական և ջերմային տեսահամակարգեր, որոնք կարող են մրցակցել միջազգային շուկայում,

♦  ռադիոլարային կապի միջոցներ,

♦  տարբեր նշանակության ուժակուտակիչներ (ակումուլյատորներ),

♦  ռադիոտեխնիկական միջոցներ,

♦  անօդաչու թռչող սարքեր,

♦  ավտոմատ կառավարվող, ռոբոտացված զենքի տեսակներ,

♦  տարբեր տիպի քիմիական միացություններ,

♦  աշխարհի լավագույն օրինակների հետ մրցակցող մետաղների որոնման սարքեր,

♦  ավտոմատ կամ ավտոմատացված կառավարման  համակարգեր…

Թվարկածը այսբերգի միայն երևացող մասն է:   

Գիտատեխնիկական ներուժն առավել արդյունավետ գործածելով՝ համոզված  եւ վստահ եմ ՝ Հայաստանում ռազմարդյունաբերությունը սպառողի վիճակից կանցնի  նաեւ շահութաբեր տնտեսության վիճակի՝ դառնալով ընդհանուր տնտեսության զարգացման առաջատար ուղղություններից մեկը:

 ԱԼԻՍ ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ