Language:

  • Հայերեն
  • Русский
  • English

ՊԱՏԻՎ ՈՒՆԵՍ՝ ՀԱՅՐԵՆԻՔ ԷԼ ԿՈՒՆԵՆԱՍ



ՊԱՏԻՎ ՈՒՆԵՍ՝ ՀԱՅՐԵՆԻՔ ԷԼ ԿՈՒՆԵՆԱՍԱրմենի մոր հետ շուկայում ծանոթացա: Ծիրան, բալ ու մածուն էր վաճառում: Մրգերը խնամքով շարել էր իրար վրա, մածնի բանկաները հավասար դրել կողք կողքի: Բարետես, ճաշակով հագնված երիտասարդ կին էր, որն անգամ շուկայում վաճառելիս չէր մոռացել ներկել շուրթերն ու զգեստին համապատասխան ականջօղեր կրել: Ակամա ժպտացի կնոջը: Շոգ էր, ու սառը  տնական մածուն վայելելու հեռանկարը ստիպեց, որ ճեղքեմ մարդաշատ միջանցքն ու մոտենամ կնոջը:

Կովերդ ստուգվա՞ծ են, բրուցելոզ չվարակվեմ,- ասացի: Կինը բարկությունից, թե վիրավորանքից կարմրեց.

Միակ տղուս էս երկու օրը բանակ եմ ճանապարհելու, ես քեզ կխաբե՞մ, ես կթողնե՞մ, որ բրուցելոզ վարակվես:

♦♦♦  

Հասցեն տվել եմ տաքսու վարորդին, իսկ ես վայելում եմ գյուղական սիրուն բնանկարը:

Սա է,- ասում է վարորդը` արգելակելով մեքենան: Միհարկանի տան վարդագույն դարպասից դուրս պրծած սպիտակ, փոքրիկ փրչոտ շունը հարձակվել է մեր մեքենայի վրա ու ոգեւորված հաչում է: Մինչեւ ես կվճարեմ ուղեվարձը, դարպասը բացվում է, ու մի բարձրահասակ, նրբիրան, սիրուն տղա մոտենում է մեր մեքենային:

Դու Արմե՞նն ես: –Զարմացած նայում է վրաս ու գլխով է անում:

Մամա՞դ տանն է,- հարցնում եմ արդեն ներսում:

Չէ՛,- պատասխանում է Արմենը,- շուկա է գնացել, տանը միայն ես եմ:

Ավելի լավ: Մեզ չեն խանգարի:

Ի՞նչ ենք անելու, որ չեն խանգարի,- հարցնում է աչքերը կլորացնելով:

Եվ ես հասկանում եմ, որ ներկայանալու ժամանակն է:

Քիչ անց Արմենը սուրճի բաժակները ձեռքին գալիս է այգի: Այգի չէ, իսկական դրախտ է, ինչ միրգ ասես չկա: Ես նստել եմ ծիրանենուն կապած ճոճին ու օրորվում եմ: Արմենը սուրճի բաժակները դնում է փոքրիկ սեղանին, մրգերը դասավորում է սկուտեղի վրա, հետո վերցնում է իր սուրճն ու նստում խոտերին:

Մի բան ասե՞մ:

Ասա՛: –Ես ծիրանով սուրճ եմ խմում ճոճի վրա նստած ու ինքնատրամադրվում կտրվելու պտղատու ծառերի, զով քամու, գույնզգույն ծաղիկների, անուշ մրգահոտի վայելքից ու տրվելու  զրույցին:

Եկեք Ձեզ տանեմ մեր դասարանի Վաղոյենց տուն: Ինքը Ձեզ համար լավ զրուցակից կլինի: Կասի, որ ամբողջ գիտակցական կյանքում երազել է բանակ գնալու մասին եւ օրերն է հաշվում, թե երբ պիտի հասնի սահման, թշնամու հերն անիծի: Ու սկի չի վախենում զոհվելուցԵս նման բաներ չեմ ասելու:

Տղան նայում է դեմքիս անվերծանելի ժպիտով: Ես ուզում եմ հասկանալ, թե ինչ կա այդ ժպիտի մեջ` հեգնա՞նք, դառնությո՞ւն, ցա՞վ

Ես արդեն չեմ ճոճվում: Եկել նստել եմ տղայի կողքին, գետնին եմ նստել, մեջքով հենվել եմ ծիրանենու բնին:

Ես երբեք նման ճռճռան բառեր չեմ գրում,- ասում եմ արդարանալու նման:

♦♦♦  

Հայրս շատ տարիներ առաջ գնաց Ռուսաստան՝ աշխատելու: Ու չվերադարձավ: Երբեմն հեռախոսով խոսում է հետս, երբեմն փող է ուղարկում: Ես նրան չեմ մեղադրում, ես չեմ դատողը: Ուղղակի, պատմում եմ, թե ինչու մայրս ստիպված եղավ միայնակ մեծացնել ինձ: Դուք չեք հասկանա, թե ինչ ծանր է երիտասարդ կնոջ համար միայնակ երեխա մեծացնելը:

Հանգիստ պատմիր, ես քեզ շատ լավ եմ հասկանում: Իմ հայրը մահացել է, երբ շատ փոքր եմ եղել, ու իմ մայրն էլ է միայնակ մեծացրել ինձ:

Դե, ուրեմն` առանց պատմելու էլ կհասկանաք: Մայրս արդեն մեկ ամիս կլինի` ամբողջ գիշեր նստած է մահճակալիս մոտ: Ես քնած եմ ձեւանում: Նստում ու նայում է վրաս: Երբեմն շնչառությունից հասկանում եմ, որ լաց է լինում: Հիմա շատ չեք զարմանա, չէ՞, եթե ասեմ, որ անհամբեր չեմ սպասում բանակ գնալու օրվան:

Բնակության վայրին մոտ ծառայելու արտոնություն չունե՞ք…,- ես «գտնում եմ» ելքը:

Ես առաջնագիծ եմ գնալու, դա չի քննարկվում: Ու կգնայի, եթե անգամ սահման պահելը կամավոր լիներ: Ծառայել հայրենիքին նշանակում է պաշտպանել հայրենիքի սահմանը: Պարզապես, եթե  զրուցում ենք, ես չեմ կարող խաբել ձեզ ու չասել, թե ինչ է կատարվում հոգուս մեջ: Կան բաներ, որ ինչքան էլ դժվար լինի, այլընտրանք չունես, պիտի անես: Տարիներ առաջ մայրս հիվանդացավ, ու դեղերի համար փող էր պետք: Ես դասերից հետո բեռնակրություն էի անում: Չեմ մոռանա, թե ոնց էի խնդրում գործատուին, որ ինձ բեռնակրի աշխատանք տա: Ու ոնց էի ուրախացել, որ բեռնակրի աշխատանք գտա: Դուք հո չե՞ք մտածում, թե ես սիրում եմ բեռնակրի գործը:

Բանակի հե՞տ ես համեմատում,- ես սկսում եմ զայրանալ:

Հա՛: Եթե պետք է, պիտի արվի: Ամեն առավոտ մայրս վերմակը քաշում է վրայիցս ու ծիծաղելով ասում` տղամարդն էդքան չի քնի, վե՛ր կաց, վաղը զինվոր ես դառնալու: Ու միայն ես գիտեմ, թե որքան լաց կա այդ ծիծաղի մեջ:

Բայց հպարտություն էլ կա, չէ՞

Չէ՛, հպարտություն չկա: Հպարտությունը Դուք եք հորինել: Ու չգիտեմ` ինչու: Հպարտություն չկա, որովհետեւ ոչ մի առանձնակի բան չկա: Թշնամին եկելկանգնել է իմ տան մոտ: Պիտի գնամ, փակեմ նրա ճանապարհը, որ չմտնի, չխլի տունս, չանարգի ընտանիքսՍա՛ է: Երբ դու խնամում ես ծնողիդ, փող ես տալիս նրան, հարմարավետություն ես ապահովում, հպարտանո՞ւմ ես քեզանով:

Չէ՛:

Բա ես ինչո՞ւ պիտի հպարտանամ: Կամ մայրս ինչո՞ւ պիտի հպարտանա: Աստված չանի, որ մայրս հպարտանա ինձնով:

Չհասկացա,- ես իսկապես շփոթված եմ:

Դե, եթե իմ փոխարեն «Մարտական խաչը» բանակից տուն դառնա, այ էդ ժամանակԵս վախենում եմ զոհվելուց: Չեմ ուզում զոհվել, թեկուզ այն պատճառով, որ աշխարհում իմ ամենահարազատ մարդը, իմ աշխարհը` իմ մայրը… (չգիտեմ ինչ բառ ասեմ) կտխրիՍիրած աղջիկ ունեմ: Որ մտածում եմ` հանկարծինձ մի բան կլինի, ու ինքը ուրիշին բաժին կհասնի, արյունը երակներիս մեջ սառչում է: ԲայցՀայրենիքը պիտի պաշտպանենք: Ուրիշ ելք չկա:

Ես էն տղերքի ցավը տանեմ, ովքեր ասում են` ես թշնամուց չեմ վախենում: Նա ով է, կմտնեմ` կփրթեմ: Ես վախենում եմ: Ես կմտնեմ, բայց ով գիտի` ես կփրթեմ, թե ինձ կփրթեն:

Ոնց թե` վախենում ես: Էդ մեկը չեմ կարող գրել հոդվածում,- իմ ինքնավստահության հետքն անգամ չկա: 

Վաղոն չի վախենում, եկեք Ձեզ տանեմ Վաղոյենց տուն:  Ուղղակի Վաղոն մագիստրատուրա է ընդունվել ու տարկետում ունի զորակոչից: Ես գերազանցով ավարտեցի բակալավրիատը, բայց մագիստրատուրա չդիմեցի: Գնամ բանակգամ, հետո կընդունվեմ: Վաղոն ոնց որ ասպիրանտուրա ընդունվելու միտք էլ ունի:

Դպրոցում ո՞նց էիր սովորում:

Վատ չէր: Մի ընկեր ունեի, անունը չեմ ուզում տալ: Ասում էր` Արմե՛ն, մեր դասարանում մենակ ես եմ պատերազմից վախենում, մյուսները էնքան քաջ են: Էդ տղան զոհվեց քառօրյա կռվում: Հերոսաբա՛ր զոհվեց: Մյուսները` էն չվախեցողները, հրամանատարի հրամանով  նահանջել էին, իմ ընկերը հրամանատարին մենակ չէր թողել, մնացել էր կողքին ու կրակել էր մինչեւ վերջին փամփուշտը: Մի էսպիսի «չվախեցողի» էլ ես գիտեմ: Հարյուր տարի իրար ճանաչում ենք, լսած չկամ, որ սրտից բողոքի, հիմա ասում է` սրտի հետ խնդիր ունեմ:

Որ քեզ լսեմ, բանակի քեֆ էլ չպիտի անենք,- ես կոմպրոմիս եմ որոնում:

Չէ, ինչո՞ւ: Բանակի քեֆը սիրուն բան է: Բանակի քեֆը հայրենիքի հանդեպ մեր սիրո տոնն է: Հո շատ վերամբարձ չստացվե՞ց:

Մի քիչ: Բայց մնացած ասածներիդ կողքին` ոչինչ: Ամեն դեպքում, միայն զինվորը չի «նվիրվում» բանակին, բանակն էլ է նրան ինչոր բան տալիս` տղամարդ է դարձնում:

Ես հիմա էլ եմ տղամարդ: Իսկ բանակը անսխալ ցույց է տալիս` ով է տղամարդ, ով` դատարկ խոսացող:

Ես 50 կմ ճանապարհ եմ կտրել, եկելհասել եմ քո տուն, իսկ դու ամեն ասածիս մի հակառակ բան ասացիր:

Մենք մի հեռավոր ազգական ունենք, չորս տղա ուներ: Էն երեքը ընտանիքներն առան գնացին արտասահման: Սկզբում մեկմեկ փող էին ուղարկում ծնողներին: Հետո էդ էլ կտրեցին: Միջնեկը մնաց ծնողների մոտ: Իրեն հազար բանից զրկեց, բայց մինչեւ կյանքի վերջին վայրկյանը խնամեց ծնողներին: Մարդիկ ասում էին` մենակ դո՞ւ ես պարտավոր, թող մյուս  ախպերներդ էլ գան, անկողնային ծնողներիդ հոգսը քաշեն: Չեն գալիս, դու էլ թող գնա Ռուսաստան: Բայց էս տղան ասում էր` ասենք՝ ախպերներս չեն գալիս, ծնողներս ի՞նչ անեն: Ես ոնց թողնեմ իմ անպաշտպան ծնողներին: Հիմա` մերն է: Ախպեր, ով է բանակից ազատվում, ում տղան չի գնում առաջնագիծ, ի՞նչ կապ ունի: Հայրենիքն ի՞նչ մեղք ունի: Հայրենիքը մերն է, մենք պիտի պահենք: Տղե՛րք, հեշտ չի: Բոլորս էլ ծնող ունենք, սիրած աղջիկ ունենք: Ու սուտ է, թե թշնամին հենց մեր շվաքը տեսավ, փախչելու է: Չի փախչելու, կանգնելու կրակելու է  մեզ վրա: Ու մենք էլ իր վրա պիտի կրակենք: Տղամարդ ենք ծնվել: Տղամարդավարի, տղե՛րք: Կյանքից թանկ, ծնողից թանկ, սիրած աղջկանից թանկ բան էլ կա:

Հայրենի՞քը:

Չէ՛, քո պատիվը: Հետո` հայրենիքը: Պատիվ ունեցար` հայրենիք էլ կունենաս:

♦♦♦ 

Հաջորդ օրը ես գնում եմ զորահավաքակայան` բանակ ճանապարհելու Արմենին: Արմենը ժպտում է աջուձախ: Կատակներ է անում: Հետո  հարցազրույց է տալիս մի հեռուստալրագրողի:

Երկու տարին ինչ է, աչքդ թարթես՝ կանցնի: Թշնամու աչքը մեզանից վախեցած է, թուրքին մեր ավագները լավ դաս են տվել: Թուրքն ով է, որ թուրքից վախենանք,- ասում է ուաչքի պոչով նայում ինձ:

 ԳԱՅԱՆԵ ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Խորագիր՝ #29 (1200) 26.07.2017 – 01.08. 2017, Ազգային բանակ


26/07/2017