Ինչպես սպաներն ու զինվորները, այնպես էլ զորամասի հոգեւոր սպասավորներն իրենց ծառայության վայրն ընտրում են վիճակահանությամբ: Մեկ տարի յոթ ամիս առաջ էր: Վոլոդյա սարկավագ Նաջարյանը վիճակ հանեց եւ հոգեւոր ծառայության կոչվեց ՊԲ «Եղնիկներ» անվամբ զորամասում:

-Ճեմարանում վեց տարի ուսանելուց հետո եկա զորամաս: Զինվորական համակարգն ինձ խորթ էր, անգամ կոչումները չէի տարբերում: Սովոր էի այլ մթնոլորտի, չէի պատկերացնում, որ հոգևորականի ներկայությամբ մեկը կարող է հայհոյել, բարձր տոնով խոսել: Մտածում էի՝ ես մեկն եմ, զինվորները՝ հազար ու մեկ, ինչպե՞ս եմ ազդելու նրանց վրա, ինչպե՞ս եմ հասցնելու, բոլորին ժամանակ տրամադրելու: Հիշեցի` երբ սարկավագ էի ձեռնադրվում, ձեռնադրող հայրը, հասկանալով, որ հետագայում նման հարցեր են առաջանալու, ասաց՝ «12 առաքյալները հեղաշրջեցին ամբողջ աշխարհը, մի՞թե չեք կարողանալու մեկ զորամասում հոգևոր միջավայր ստեղծել»: Այդ միտքն ինձ գոտեպնդեց: Ես հավատացի, որ կկարողանամ սիրո, բարության, խաղաղության, համբերության, հեզության, արժանապատվության, ազնվության մթնոլորտ ձևավորել:

Ամենաշատը զինվորի վստահության կարիքն էի զգում և, փառք Աստծո, շահեցի այդ վստահությունը:

Զինվորին հասկանալու, նրա վստահությանն արժանանալու համար սարկավագ Նաջարյանն սկսեց ապրել զինվորական առօրյայով: Ճաշում է զինվորական ճաշարանում, հրաձգարան է գնում, մարտական դիրքեր է բարձրանում:

-Մարտական դիրքեր բարձրանալիս, հրաձգարան գնալիս ճանապարհների դժվարանցանելի լինելու պատճառով հաճախ հոգևորականի սքեմը փոխարինում եմ զինվորական համազգեստով: Սկզբնական շրջանում համազգեստով հոգևորականը զարմանք էր հարուցում, և հաճախ կարելի էր լսել՝ «Վա՜յ, տեր հայրն էլ է զինվորական համազգեստ հագել»: «Ինչո՞ւ եք զարմանում, եթե անհրաժեշտ լինի, ես էլ ձեզ նման պիտի զենք վերցնեմ և գնամ պատերազմ»,- պատասխանում էի: Հրաձգարանում կրակում էի զինվորների հարցական հայացքների ներքո. շատերի համար տարօրինակ էր զենքով հոգևորականը: Բացատրում էի, որ հայրենիքի պաշտպանության գործում բոլորս հավասար ենք, և որ թշնամու դեմ զենքով պայքարելը մեղք չէ: Ավետարանական մի ճշմարտություն կա՝ եթե տանտերը իմանա, թե գիշերվա որ ժամին է գողը գալու, արթուն կմնա և թույլ չի տա, որ իր տուն ներխուժեն, այսինքն` եթե մենք վստահ լինենք, որ թշնամին մեզ չի հարվածելու, զենքը կթողնենք, կգնանք մեր տները, բայց քանի որ թշնամին նենգ է և ոչ մեկիս չի խնայելու, ուրեմն՝ պետք է զինվենք, կռվել սովորենք և ազգովի պաշտպանվենք: Ճշմարիտ է Անդրանիկ Զորավարի խոսքը՝ հայը իր կյանքը պահպանելու մեկ միջոց ունի միայն՝ զենքը և զինավարժությունը:

Ընկերական հարաբերություններ ստեղծելու համար, ըստ սարկավագի, կարևոր է ոչ միայն զինվորների հետ նույն պայմաններում ապրելը, միևնույն օրապահիկով սնվելը, այլև դիմացինին համբերությամբ լսելու պատրաստակամությունը:

-Ես զինվորներին ասացի` տղանե՛ր, հոգևորականը ամբողջ օրվա համար է, իմացե՛ք՝ 24 ժամ պատրաստ եմ լսելու ձեզ: Եթե զինվորը ընտանիքում, ընկերուհու կամ զինակցի հետ խնդիր է ունենում, եթե նեղված է, հոգևորականից օգնություն, խորհուրդ է ակնկալում: Միջանձնային հարաբերություններում առաջացած կոնֆլիկտները հարթելու նպատակով զրուցում եմ, հասկացնում, որ չի՛ կարելի թշնամացած հացի նստել, չի՛ կարելի թշնամացած նույն կացարանում քնել, չի՛ կարելի թշնամացած դիրք բարձրանալ: Այս ընթացքում հասցրել եմ ուսումնասիրել նաև զինվորական կանոնագրքերը, տղաների հետ շատ եմ զրուցում զինվորական կարգուկանոնի պահպանման կարևորության շուրջ և միշտ ընդգծում եմ հայտնի խոսքը՝ ամենավնասակար կենդանին օրենքներին չհետևող մարդն է: Օրվա ընթացքում տասնյակ զինվորների հետ եմ զրուցում: Պիտի ասեմ, որ զինվորը միշտ հոգին բացելու, մեկի հետ անկեղծ զրուցելու կարիք ունի, և ցանկալի է, որ այդ մեկին անպայման գտնի զորամասում:

Հոգևոր սպասավորը ոչ միայն շարքային զինվորի ընկերն ու վստահելի բարեկամն է, այլև՝ սպայի: Նրանք էլ հոգևորականի հետ շփվելու, անկեղծանալու կարիք են զգում:

-Սպաների հետ նույն կացարանում եմ մնում: Անմիջական շփումների ժամանակ շատ տարբեր հարցեր ենք քննարկում` Աստվածաշնչից մինչև զինվորական կանոնագրքերը… Ես եկել եմ այն եզրակացության, որ սպա-զինվոր հարաբերություններն ընկերական կլինեն, եթե վերադասը զինվորի մեջ տեսնի անհատականություն, հարգի նրա արժանապատվությունը, չստորադասի նրան, երբեք չմտածի, թե զինվորն այնքան խելք չունի, որքան ինքը: Սպան պետք է հասկանա, որ վաղը զինվորի հետ է մարտի գնալու, որ ինքը առանց զինվորի ոչինչ է… Իսկական սպայի օրինակելի կերպար է զորամասի հրամանատարը` գնդապետ Աշոտ Աղաջանյանը: Նա բարի է ոչ միայն խոսքով, այլև իր արարքներով: Խստապահանջ է, բայց և համբերատար, մեծահոգի, ներողամիտ: Հրամանատարի ուշադրությունը զինվորի հանդեպ ծնողական է, նա գրեթե ամեն օր մարտական դիրքեր է բարձրանում և երբեք դատարկաձեռն չի գնում, զինվորների համար միրգ, քաղցրավենիք, ըմպելիք է տանում: Կարծում եմ` միայն հոգատար վարվելաձևով կարելի է երիտասարդի մեջ դաստիարակել բարություն, ընկերասիրություն: Դաստիարակության լավագույն միջոցը անձնական օրինակն է: Հրամանատարի օրինակը` առավել ևս: Մեր զորամասում զինվորները հոգատար են և՛ միմյանց նկատմամբ, և՛ սպաների: Հիշեմ մի դեպք. զորամասի մարտական հենակետում հրամանատարներից մեկի ինքնազգացողությունը վատացել էր: Հենակետ մեքենայով չես հասնի, ճանապարհն անանցանելի է: Երկու զինվոր սպային գրկած մի քանի կիլոմետր տանում- հասցնում են մեքենան ու տեղափոխում բուժկետ:

Ես ամեն օր ականատես եմ լինում ընկերասիրության, անձնվիրության, արիության, հայրենասիրության դրսևորումների: Մի՞թե հայրենասիրություն չէ, երբ զինվորը մարտական դիրք հասնելու և սահմանը հսկելու համար ծանր ուսապարկը շալակին՝ ոտքով կտրում-անցնում է տասնյակ կիլոմետր, երբեմն էլ ավելի ձգվող ճանապարհը: Զինվորն է մեր երկրի արժեքը, զինվորը ոչ թե տարածք է հսկում, այլ մեր հոգևոր ժառանգությունն ու սրբություններն է պահպանում: Գնահատե՛նք զինվորին:

Սարկավագ Նաջարյանն այն կարծիքին է, որ ծառայության ամեն օրը գալիս է ապացուցելու հայտնի ճշմարտությունը՝ առողջ մարմնի մեջ պետք է նաև առողջ հոգի լինի, որ զինվորի գերազանց ֆիզիկական պատրաստվածությունը, մասնագիտական իմացությունը դեռևս բավարար չեն, և նա պետք է նաև հոգեպես առողջ լինի, տիրապետի հոգևոր զենքին:

-Տղաները հաճախ խնդրում են, որ իրենց եկեղեցի տանեմ, ուզում են մասնակցել սուրբ պատարագին: Տասնյակ զինվորներ մկրտվել են զորամասի տարածքում տեղակայված պատմական Գյուլիստանի հոգևոր կենտրոնում՝ Նապատ վանքում (այժմ կոչվում է Սուրբ Ամենափրկիչ): Ոտքով ուխտագնացության ենք գնում, ժամերգություն ենք կատարում, խունկ ենք ծխեցնում և ազգային-հոգևոր երգեր երգելով` զորամաս ենք վերադառնում: Զորամասի մարտական գրեթե ամեն հենակետ ունի իր մատուռը, որտեղ տղաները մոմ են վառում, աղոթում: Միասնաբար աղոթք բարձրաձայնելն առ Աստված օգնում է հավատով և լավատեսությամբ շարունակելու ծառայությունը: Ես տղաներին միշտ ասում եմ՝ աղոթքը չարի, փորձությունների, մեղքի դեմ պայքարի ամենահզոր զենքն է, և նրանք բազմիցս համոզվել են: Պատահական չէ, որ բարձր ջերմությամբ հոսպիտալացված զինվորն ընկերոջը խնդրել էր ինձ փոխանցել, որ մոտենամ իրեն, և միասին աղոթենք: Զորամասում ծառայում են զինվորներ, որ այս կամ այն աղանդի հետևորդ են, և ես երբեք նրանց թշնամաբար չեմ վերաբերվում, քանի որ նրանք, իբրև մոլորյալներ, ամենից շատ գթասրտության, դարձի կարիք ունեն: Իմ ծառայության ընթացքում ոմանք մկրտվելու ցանկություն են հայտնել և դարձել Հայ Առաքելական Եկեղեցու հետևորդ: Սա ինձ համար մեծ ձեռքբերում է: Սահմանամերձ զորամասերում հոգևոր սպասավորություն իրականացնելն անհրաժեշտություն է նաև հոգևորականներիս համար: Այստեղ բնության, ծառ ու թփի մեջ Աստծուն ավելի հեշտ ես գտնում, հաղորդակցվում, իսկ բարձրանալով մարտական դիրքեր՝ հասկանում ես՝ ինչ է հայրենիքը և որտեղից է այն սկսվում:

ՇՈՒՇԱՆ ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ