Արցախյան պատերազմի տարիներին նա ահ ու սարսափ էր տարածում թշնամու շարքերում, թեեւ իրականում չափազանց մարդասեր էր ու բարի: Հակառակորդը նրան «Դուշման» էր կոչում, մինչդեռ նա մեր սիրելի Վարդան Ստեփանյանն է՝ ռազմի դաշտի հզոր մարտիկն ու նվիրյալ հայը, արժանի զավակն ու սիրելի եղբայրը:

ՄԱՆՈՒԿ ՀԱՍԱԿՈՒՄ ՎԱՐԴԱՆԸ ԽՈՍՈՒՄ ԷՐ ՉԱՐԵՆՑԻ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐԻ ՀԵՏ

Փոքրիկ միջանցքը տանում է Վարդան Ստեփանյանի տուն-թանգարանի գրադարանային հատվածը: Վարդանի քույրը` Արմինեն, Երևանի Գ. Նժդեհի անվան թիվ 161 հիմնական դպրոցի հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհին, ցույց է տալիս ընտանեկան գրադարանը, որտեղ ինքն ու եղբայրը մանուկ հասակում հաճախ էին խաղում և գրքեր ընթերցում: Հատկապես` արկածային գրականություն, որոնցում գտնում էին դրվագներ, երբ հերոսները կտորներից օդապարիկներ էին պատրաստում ու բարձունքից ցած թռչում: Նրանց օրինակով իրենք էլ տարբեր շորերից, ինչպես նաև մաշված վարագույրներից օդապարիկներ էին պատրաստում, բարձրանում մի քանի մետր ձգվող գրադարակների վրա և թռչում. «Ես հիմա էլ զարմանում եմ` ինչպես չէինք վնասվում»,- հիշում է Արմինեն, հենվում գրադարակին և թախծում` «Մեր երեխաներն ի՛նչ մեղք են՝ ամբողջ օրը համակարգչի առաջ: Մարմինը չի աշխատում»: Բացի արկածային գրականությունից, Վարդանը սիրում էր պատմական գրքեր ընթերցել: Նա դպրոցական տարիքից առանձնահատուկ վերաբերմունք ուներ ընթերցանության հանդեպ, իսկ գրադարանում իր մոր՝ Զարիկ մայրիկի ամենահավատարիմ օգնականն էր:

Բացի այդ, Վարդան Ստեփանյանը չափազանց չարաճճի և աշխույժ երեխա էր: Նրան հանգստացնելու համար Զարիկ մայրիկը անսովոր մի հնար էր հայտնաբերել. «Որպեսզի հանգիստ գնա աշխատանքի, մայրս Չարենցի նկարը դնում էր Վարդանի դիմաց, եւ նա հանկարծ հանգստանում էր ինչ-որ մոգական զորությունից եւ սկսում էր զրուցել նկարի հետ,- պատմում է Արմինեն:- Մի առիթով, երբ ընթերցողները հարցրել են, թե Վարդան, ի՞նչ է պատահել Չարենցի հետ, նա պատասխանել է` «Մեր հողերն ուզեց, չտվեցին, մելավ»: Հողի խնդիրը միշտ եղել է նրա համար»:

«ՎԱՐԴԱՆԸ ՉԱՓԱԶԱՆՑ ՀՐԱՊՈՒՐԻՉ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԷՐ»

Արցախյան պատերազմի նախաշեմին զենքի պակաս էր զգացվում: Հայկական ուժերին զենք մատակարարելու կարևորագույն և վտանգավոր գործին լծվում է նաև Վարդան Ստեփանյանը: 1989 թվականին նա հատուկ առաջադրանքով մեկնում է Մոսկվա, որտեղից Հայաստան է հասցնում զենք ու զինամթերք: Քույրը հիշում է. «Վարդանը նաև չափազանց հրապուրիչ երիտասարդ էր: Գնաց Ռուսաստան՝ զենք տեղափոխելու, ու մինչ օրս ռուս աղջիկները սիրահարված են նրան»: Բայց նրա միակ սերը հայրենիքն էր:

ՄԱՐԴԱՍԵՐ ԷՐ ՈՒ ԱՆՎԱԽ ՄԱՐՏԻԿ

Վարդանը սիրում էր երեխաներին, պատահական չէ, որ նրա տուն-թանգարանի պատից կախված է Աֆղանստանից բերված մի լուսանկար, որում պատկերված է մի աֆղանցի աղջնակ: Նա նաև սիրում էր կենդանիներին: Բայցև ատում էր մարդկային չարությունը. «Երբ Աֆղանստանից եկավ (Վարդանը 1984թ. կամավոր ծառայության է մեկնել Աֆղանստան), ասաց` «Ամենասարսափելի գազանը մարդն է»: Նա ճիշտ էր, միայն մարդն է, որ իր տեսակին, այն էլ լավին ոչնչացնելու համար ամեն ինչի պատրաստ է»,- ասում է քույրը:

Վարդանը հաճախ էր կրկնում` ամեն մարդ թող իր գործով զբաղվի. «Հիմա տեսեք` բոլորը քաղաքականացված են, երեխան գալիս է դպրոց, քաղաքականությունից է խոսում, խենթանալիք է,- նշում է Դուշմանի քույրը ու հավելում,- եթե Վարդանի ասածին մարդիկ հետևեին, հրաշք կլիներ այս երկիրը»: Մեր զրույցն ընդհատվում է հեռախոսային զանգով, Արմինեի որդին է զանգում, ծառայում է ՀՀ զինված ուժերում: Մայրը զավակի որպիսությամբ է հետաքրքրվում, մի քանի խրատ է տալիս ու ավարտում: Որդու անունը նույնպես Վարդան է:

Հետաքրքրվում եմ, թե ինչպիսին էր պատերազմը Վարդանի ներկայացմամբ. «Պատերազմը շատ դաժան բան է: Բայց Վարդանը պատերազմից չէր խոսում: Պատերազմի մասին բուն մասնակիցները ոչինչ չեն խոսում: Դրանով ես տարբերակում պատերազմին իսկապես մասնակցած անձանց»,- նշում է նա: Իսկ պատերազմում հաղթելու համար Վարդանը պատրաստ էր ամեն ինչի, նրա համար նաև նշանակություն չուներ կուսակցական պատկանելությունը. «Միշտ ասում էր` Սատանայի հետ էլ կհամագործակցեմ, միայն ազգիս ծառայելու հնարավորություն ստեղծվի»,- նշում է Արմինեն: Զրույցի ավարտին Արմինեն ցույց է տալիս Վարդանի ձեռքի գործերը` փայտե բաժակներ, խաչքար, արձանիկներ, ասում է, որ եղբայրը վճռել էր պատրաստել 13 բաժակներ` Վանա լճի ափին «Ախթամար» կոնյակով մեր վերջնական հաղթանակը տոնելու…

ԳԵՎՈՐԳ ԹՈՍՈՒՆՅԱՆ