Language:

  • Հայերեն
  • Русский
  • English

Պատմության էջերից

ԲԱՇԳԱՌՆԵՑԻՆԵՐԻ ՎԵՐԱԴԱՐՁԸ

Միշտ չէ, որ աշխատասիրությունը, տաղանդն ու բարձր ճաշակը օգտակար են եղել մեզ՝ հայերիս համար։ Այս բարձր հատկանիշների պատճառով հաճախ ենք ենթակա եղել օտարների նախանձին, չարությանը եւ ատելությանը։ Իսկ երբ միջնադարյան հզոր Պարսկաստանի տիրակալ Շահ Աբասը 1603թ. եկավ նվաճելու պետականությունից զրկված Հայաստանը, պարզամիտ հայ ժողովուրդը նրան նվիրեց ոսկեղեն, արծաթեղեն, գորգեր… Հիացած հայ վարպետների տաղանդով` Շահ Աբասը որոշեց դատարկել Հայաստանը, ժողովրդին տանել Պարսկաստան եւ հայերի միջոցով զարգացնել իր երկրի արհեստագործությունը, առեւտուրը, մշակույթը։

ՀԱԿԱՌԱԿՈՐԴԻՆ ԶՍՊԵԼՈՒ ԵՐԱՇԽԻՔԸ ՄԱՐՏՈՒՆԱԿ ԲԱՆԱԿՆ Է

1918թ. հունվարի վերջին, օգտվելով այն հանգամանքից, որ ռուսական բանակը լքել է Կովկասյան ճակատը, թուրքերը խախտեցին 1917թ. դեկտեմբերի 5-ին Երզնկայում կնքված ռուս-թուրքական զինադադարի պայմանները եւ անցան հարձակման՝ հույս ունենալով կրկին գրավել Արեւմտյան Հայաստանը եւ Կովկասը։ Թուրքական զորաբանակին դիմակայող միակ ռեալ ուժը հայկական բանակային կորպուսի զորամասերն ու ստորաբաժանումներն էին, որոնք ստեղծվել էին դեռեւս 1917թ. վերջին, երբ ռուսական զորքերը լքեցին կովկասյան ճակատը։ Կորպուսի հրամանատարն էր գեներալ-լեյտենանտ Նազարբեկյանը, շտաբի պետը՝ գեներալ Վիշինսկին, կոմիսարը՝ Դրաստամատ Կանայանը՝ Դրոն։

ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՄԵՏԱՔՍՅԱ ԷՋԸ

Անկախ պետականության երազանքը դարեր շարունակ բորբոքել է հայության բազմաթիվ սերունդների միտքն ու երեւակայությունը, ջերմացրել հոգին։ Աշխարհասփյուռ հայության զավակների շուրթերին «Ազատ, անկախ Հայաստան» բառակապակցությունը հնչել է որպես կախարդական խոսք, սրբազան երդում, աստվածաշնչյան պատգամ։ Հայության բազմաթիվ սերունդներ օտարության մեջ ապրել, դիմացել, պայքարել են այդ նվիրական երազանքով։ Նորջուղայեցի Շահամիր Շահամիրյանը իր երազանքին միս ու արյուն է տվել՝ երկնելով հայոց առաջին սահմանադրությունը՝ «Որոգայթ փառացը»։

Սուրեն Համբարձումյանը մեր կենսաբանության դասատուն էր։ Կարճահասակ, կճատ քթով մարդ էր։ Չգիտեմ ինչու՝ նրան Պապու (հոպոպ) Համբարձումյան էին անվանում։ Նա Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից էր եւ արձակագիր Սերո Խանզադյանի հետ ծառայել էր նույն գնդում։ Գյուղական դպրոցի մանկավարժն ու ճանաչված գրողը լավ ընկերներ էին։ Սուրեն Համբարձումյանի հրավերով Սերո Խանզադյանը երբեմն մայիսի 9-ին գյուղ էր գալիս ու մասնակցում կազմակերպվող միջոցառումներին։

Հայրենական պատերազմից տարիներ անց Ավետիք Իսահակյանին հյուր է գնում պատերազմին մասնակցած մի երիտասարդ գրող։ Այնտեղ է լինում գրականագետ, Ա. Իսահակյանի լավ բարեկամ Արամ Ինճիկյանը։ Խոսում են դեսից-դենից, պատերազմից։ Հանկարծ Վարպետը դիմելով երիտասարդին, հարցնում է.
-Պատերազմի ժամանակ ի՞նչ էիր անում։

Ֆաշիստական Գերմանիայի հարձակումը Խորհրդային Միության վրա ցնցել էր հայոց մեծերին։ Ավետիք Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը եւ մյուս մտավորականները, որոնք կյանքում շատ բան էին տեսել, համոզված էին՝ ԽՍՀՄ-ի պարտությունը ողբերգական կլինի հայ ժողովրդի, Հայաստանի համար։ Այդ տագնապների ազդեցությամբ ստեղծվեցին արվեստի մնայուն արժեքներ, հայրենասիրական վեպեր, վիպակներ, բանաստեղծություններ։ Մեծերը նաեւ անձամբ էին ուզում պայքարել ֆաշիզմի դեմ, պաշտպանել հայրենիքը։

ԱՐԾԻՎՆԵՐՆ ԱՊՐՈՒՄ ԵՆ ԼԵՌՆԵՐՈՒՄ

Արցախի Մարտունու շրջանի հինավուրց գյուղերից է ծննդավայրս՝ Խերխանը, Ծծքար լեռան փեշերին ծվարած։ Չորս կողմը լեռներ են, կուսական անտառներ։ Ծծքար լեռան կատարից նայելիս սքանչելի տեսարաններ են բացվում։ Լեռան անվան հետ կապված լեգենդներ են հյուսվել, որ շուրթից շուրթ են անցնում։ Դաժան կին է եղել սկեսուրը։ Հեզ ու խոնարհ հարսն այլեւս չի կարողացել դիմանալ նրա հալածանքին: Մի օր էլ առավոտ կանուխ դուրս է եկել տնից, բռնել դեպի լեռը տանող արահետը։ Երբ հասել է կատարը լեռան, մի վերջին անգամ նայել է գյուղին, հետո ծունկի իջել, աղոթել Աստծուն, որ իրեն ազատի տառապանքներից. «Քար դարձրու մարմինս, Տեր իմ, միայն ստինքներս թող, որ մանկիկս չզրկվի կենարար աղբյուրից»։