Մայիսյան հերոսամարտերի նախօրեին հայ ժողովրդի ճակատագիրը, նրա հետագա գոյությունը մեծապես պայմանավորված էր նաև Հայաստանի վերջին հողակտորում` Արարատյան աշխարհում, ավելի որոշակի` ռազմաճակատի թիկունքում տեղի ունեցող իրադարձություններով: Հայ պատմագիտությունը հանգամանալի անդրադարձել և շարունակում է անդրադառնալ մայիսյան բուն հերոսամարտերին, սակայն բավարար ուշադրության չի արժանացրել թիկունքում, այն է` Արարատյան աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունների վերլուծությանն ու արժեւորմանը:

1918թ. մայիսը բացառիկ ամիս է ոչ միայն հայերի, այլեւ հայաստանաբնակ եզդիների համար:
Մայիսյան հերոսամարտերի շնորհիվ հայ ժողովրդին հաջողվեց ձեռք բերել անկախ պետականություն: Իրականացավ հայաստանցիների բազմադարյա երազանքը`
Հայաստանի Հանրապետությունը:
Հայերի հետ պայքարի ելավ նաև եզդի ժողովուրդը՝ իր լավագույն զավակների` Ջհանգիր Աղայի և ՈՒսուբ Բեկի գլխավորությամբ: Եզդի ժողովուրդը հայության հետ կիսելով Օսմանյան կայսրության ազգային խտրականության քաղաքականության զրկանքները, իրավազրկությունը, ցեղասպանությունը, պատերազմի դաժանությունները, իր ուրույն դերակատարումն ու մասնակցությունն ունեցավ նաև մայիսյան հաղթանակների և հայոց անկախ պետականության կերտման ու կայացման գործում: Նա օրհասական ու ծանր այդ օրերին կանգնեց հայ ժողովրդի կողքին և վաստակեց հավերժ հայ ժողովրդի հետ լինելու իրավունքը:

Ազգությամբ եզդի ազատամարտիկ Ասյա Խաթոյանի նախնիները Հայաստան են գաղթել Օսմանյան Թուրքիայի Բոլիսեն քաղաքից: 1918-20-ական թվականներին մասնակցել են Սարդարապատի մարտերին: Տիկին Ասյան երջանիկ է իր հերոս նախնիներով, որոնք հանուն ազատության, հանուն այս հողի զենք են վերցրել և հերոսաբար կռվել:

Ինչպես եւ հանրային կյանքի մյուս շատ ոլորտներում, այնպես էլ զինված ուժերում բարեկրթության, բարեվարքության կանոնների մշակույթը պատշաճ մակարդակի վրա պահպանելը անհրաժեշտ խնդիր է: Այն առանցքային հարց է մանավանդ զինված ուժերում, որը բաղկացած է հասարակական զանազան շերտերի ներկայացուցիչներից, եւ որտեղ սերնդափոխությունը չընդհատվող գործընթաց է: Բնականաբար, տարաբնույթ արժեքային համակարգ ունեցող մարդկանց այնքան էլ հեշտ չէ մեկտեղելն ու ինտեգրելը ընդունված վարքականոնի սահմանների մեջ:

Արցախյան գոյամարտի հրամայականով ստեղծված հայկական բանակն իր հաղթանակը նվաճեց ներքին ուժի ու անկոտրում կամքի շնորհիվ: Այն այսօր հուսալիորեն պաշտպանում է մեր երկրի սահմանների անձեռնմխելիությունը: Զինտեխնիկայով հարուստ բանակ ունենալուն զուգահեռ չպետք է մոռանալ, որ լավագույն զենքն անգամ անզոր է դառնում թուլակամ զինվորի ու հրամանատարի ձեռքում: Հետևաբար, այսօր մեր բանակի առջև ծառացած կարևորագույն խնդիրներից է զինված ուժերը ոչ միայն անհրաժեշտ տեխնիկայով, այլև որակյալ մարդկային ներուժով` լինի շարքային, թե հրամանատար, ապահովելն է, անձնակազմի բարոյահոգեբանական վիճակի ճիշտ գնահատումն ու վերահսկումը:

Էրեբունի վարչական շրջանի Գոգոլի անվան թիվ 35 դպրոցի տնօրինության (տնօրեն` Ա. Սարյան, զինղեկ` մայոր Ռ. Անուշավանյան) և շրջանի պատանի երկրապահների (ղեկավար` Ս. Խաչատրյան) միասնական ջանքերով դպրոցի հրապարակում տեղի ունեցավ հրաշալի, գեղեցիկ միջոցառում` նվիրված մայիսյան հաղթանակներին: Միջոցառմանն իրենց գործուն մասնակցությունն էին բերել թիվ 194, 107, 47, 167, 160, 70, 60 և 6-րդ դպրոցի պատանի երկրապահները, ինչպես նաև թիվ 70 մանկապարտեզի սաները:

Երևանում է ապրում Արցախյան պատերազմի վետերան Միքայել Բայաթյանը: Հենակների օգնությամբ է շարժվում. հին վերքերը զգացնել են տալիս, բայց չի տրտնջում, չի բողոքում: Պատերազմի դաժան դպրոցն անցած մարդիկ, որոնք կրծքով են փակել թշնամու ճանապարհը, չունեն հին ու նոր վերքերից տրտնջալու բնավորություն: Նրանք վարժվում են ցավին, ինչպես սպիացած հին վերքերին, ու երբեք չեն բողոքում: