Անհատի պաշտամունքի տարիներին հայ ժողովուրդը ևս անմասն չմնաց այդ բռնաճնշումներից: Գնալով նոսրանում են այն մարդկանց շարքերը, ովքեր ահարկու, դժնդակ ու անմարդկային օրեր են ապրել ստալինյան «մահվան ճամբարներում»:
Սահում են տարիները, գաղտնազերծվում են պատմության փակ արխիվները: Եվ այսօր բռնադատվածների ժառանգներն են խռով հոգու մղումով «պեղում» դրանք:
ՀՀ զինված ուժերի շարքերում ծառայում են նաև բռնադատվածների ժառանգները, հսկում իրենց նախնիների երազած անկախ հայրենիքի սահմանները:

Անցյալը հնարավոր չէ փոխել, խմբագրել, առավել ևւս` պատմությունը: Այս իմաստով տեղին է վերհիշել արցախցիների հետևյալ թևավոր խոսքը. «Սուտը կարող է հազար ոտ ունենալ, բայց երբեք չի կարող լեռը բարձրանալ…»:
Իսկ հիմա ընթերցողներին ներկայացնեմ տարիներ առաջ Բաքվում տեղի ունեցած մի պատմություն, որը միաժամանակ թե՛ ողբերգականի և թե՛ կոմիկականի ժանրից է:

Օրերս հանդիսավորությամբ նշվեց ՀՀ ԶՈՒ ենթակա զորամասերից մեկի և առանձին հրետանային դիվիզիոնի կազմավորման 18-րդ տարեդարձը: Զորամասը կազմավորվել է 1996թ. մայիսի 21-ին պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանի հրամանով: Առաջին հրամանատար է նշանակվել «Մարտական խաչ» երկրորդ աստիճանի շքանշանի ասպետ, գնդապետ Մուրադ Կիրակոսյանը: ՀՀ նախագահի հրամանագրով 2000թ. փետրվարի 22-ին գնդին հանձնվել է Մարտական դրոշ: Նույն թվականին գունդն անվանակոչվել է սպարապետ Վազգեն Սարգսյանի անունով: Տոնի առթիվ Վազգեն Սարգսյանի անվան զորամաս այցելեցին ՀՀ պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը, ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետ, գեներալ-գնդապետ Յուրի Խաչատուրովը, բարձրաստիճան զինվորականներ, ԱԺ պատգամավորներ, մարզային և քաղաքային իշխանությունների ներկայացուցիչներ, հյուրեր:

Իմ ղեկավարած ոլորտում չկան մանրուքներ, եւ որպեսզի մեր զինվորն ու սպան առողջ ու պատշաճ տեսք ունենան, մենք` թիկունքայիններս, պետք է շատ աշխատենք, աշխատենք` չխնայելով մեզ: ԶՈՒ զինծառայողների թիկունքային ապահովումը բանակի ղեկավարության ամենօրյա ուշադրության եւ հոգածության առանցքում է:

Կենսագրություններ կան, որոնք միայն անհատին չեն պատկանում: Նրանք իրենց վրա կրում են ժողովրդին բաժին հասած ծանր ժամանակների կնիքը` գոյապայքարի, մաքառումների և տառապանքի կնիքը` քերթողահայր Խորենացուց, Եղիշեից մինչև Շնորհալի, Նարեկացի, Ֆրիկ, մինչև Սայաթ-Նովա, Աբովյան, Րաֆֆի, Կոմիտաս և ուրիշներ: Նրանք ծնվում են աստվածային նախախնամությամբ, ծնվում են, որ իրենց սնող ժողովրդին ցույց տան մահաբեր աղետներին դիմագրավելու, հաղթելու և ազգի պատմական երթը շարունակելու ուղիները` հաճախ ի գին իրենց երիտասարդ կյանքի ու արյան: Որովհետև ազգասիրությունն ու հայրենասիրությունն իրենց համար հրապարակներում ճառելու գեղեցիկ խոսքեր չեն, այլ էություն, կենսաձև…

Եվս մեկ տարի, և հայ ժողովուրդը կնշի Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը: Մեզնից յուրաքանչյուրի պարտքն է մեկ անգամ ևս հնչեցնել հիշատակի, արդար դատի և հատուցման անլռելի զանգակատունը: Մեզնից յուրաքանչյուրը՝ որպես քաղաքացի և պարզապես հայ մարդ այդ գործում իր առաքելությունն ունի…
Լևոն Վարդանյանը (1904-1984թթ.) ցեղասպանության ականատեսն է: Նրան վիճակվեց, ինչպես նաև այլ հայերի, անողոք, սարսափներով լի փրկության ճանապարհ անցնել և ի վերջո հանգրվան գտնել Արևելյան Հայաստանում: 1918 թվականին Լևոն Վարդանյանն իր մոր հետ տեղափոխվում է Ստեփանավան, որտեղ էլ ամուսնանում է նույնպես գաղթական ու որբ Նոյեմի հետ: Ունենում են ութ երեխա: Սկսվում է Հայրենական մեծ պատերազմը: Լևոնն իր Արմենակ որդու հետ մեկնում է ճակատ և հաղթական տուն վերադառնում:

Ֆուտբոլասերները պետք է լավ հիշեն աշխարհի 2006 թվականի առաջնության Իրանի մասնակցությամբ խաղերից մեկի հետևյալ դրվագը` Իրանի Իսլամական Հանրապետության հիմնի հնչյուններից հետո իրանցի տասնմեկ ֆուտբոլիստներից տասը ծիսական կեցվածքով փռվեցին գետնին` աղոթելու, Բարձրյալից բարեհաճություն խնդրելու, և միայն մեկը ուղիղ ու ձիգ կանգնած մնաց, անշտապ խաչակնքեց՝ աջ ձեռքի իրար միացրած երեք մատները` բթամատը, միջնամատն ու ցուցամատը տանելով ճակատին, կրծքին, ձախ ուսին, աջ ուսին ու ապա իր ընկերների հետ թեթև վազքով կանաչ խաղադաշտ մտավ…