1991-ի նոյեմբերից ի վեր Շուշիից արձակվող հրթիռները (մինչեւ 1992-ի մայիսի 8-ը շուրջ 15.000 արկ ու հրթիռ) ավերում էին Ստեփանակերտը, եւ պարզ էր դառնում, որ ադրբեջանաբնակ Շուշին ու հայկական Ստեփանակերտը կողք կողքի չեն կարող գոյատեւել:
Խոջալուի ազատագրումից մի քանի օր անց ԼՂՀ ինքնապաշտպանության ուժերի հրամանատար գեներալ-մայոր Արկադի Տեր-Թադեւոսյանի ղեկավարությամբ կայացած խորհրդակցությունում, նկատի առնելով Շուշիի մատույցները երիզող կրակակետերի շուրջ 35 կիլոմետր ձգվածությունը, ինչն ունեցած սակավաթիվ ուժերի ու միջոցների պատճառով անհնար էր դարձնում ողջ ճակատով հարձակողական մարտերի ծավալումը, որոշվեց ստեղծելով հարվածային խմբավորումներ` քաղաքը գրոհել չորս ուղղություններով:

Հայրենական Մեծ պատերազմն սկսվելու հաջորդ օրը՝ հունիսի 23-ին, Լեռնային Ղարաբաղում եւ Հյուսիսային Արցախում անցկացվեց ընդհանուր զորահավաք: Մինչեւ 1941թ. սեպտեմբերը զորահավաքային պլանները ԼՂԻՄ-ում արդեն գերակատարված էին` պահեստի հրամանատարական կազմինը` 105%-ով, միջին հրամանատարական կազմինը` 111%-ով, շարքային կազմինը` 120%-ով:
Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի հայերը առաջին հերթին համալրեցին 402-րդ հրաձգային դիվիզիայի շարքերը, որը կազմավորվեց Ստեփանակերտում` ԽՍՀՄ Պաշտպանության պետական կոմիտեի 1941թ. օգոստոսի 9-ի N 459 որոշմամբ:

Հակոբ Վարդովյանը՝ Գյուլլյու Հակոբը, Օսմանյան կայսրության մեջ թուրքական թատրոնի հիմնադիրն է համարվում։ 1868-ին ստեղծել է մեծ թատերախումբ՝ «Վարդովյան թատրոնը»։ Այն Մերձավոր Արեւելքի ամենամեծ եւ կայուն ծրագրով գործող թատերախումբն էր։

20 տարի առաջ՝ 1991թ. մայիսի 4-ին ՀՀ կառավարությանը կից ստեղծվեց Պաշտպանության կոմիտե (Պաշտկոմ)։ Պաշտկոմին թույլատրվել էր ունենալ 45 աշխատող (առանց սպասարկման անձնակազմի), առաջարկվել էր կառուցվածք՝ ղեկավարություն, գլխավոր շտաբ, էկոնոմիկայի եւ տեխնիկայի վարչություն, կադրերի բաժին։ Ներքին հրամանով գլխավոր շտաբում ստեղծվել էր օպերատիվ վարչություն՝ 2-րդ կամ հետախուզական բաժին, մարտական եւ արտազորային պատրաստության բաժիններ, իսկ էկոնոմիկայի եւ տեխնիկայի վարչությունում՝ էկոնոմիկայի, տեխնիկայի եւ սպառազինության բաժիններ եւ ֆինանսական բաժանմունք։

1988թ. փետրվարին բռնկվեց արցախահայության ազգային-ազատագրական պայքարը: Լցվել էր համբերության բաժակը, այլեւս անհնար էր դիմանալ բացահայտ անարդարությանը եւ հայ ազգաբնակչության նկատմամբ կիրառվող վայրագություններին:
Ժողովուրդը ոտքի կանգնեց` պաշտպանելու իր իրավունքները, իր ինքնությունը, ազատվելու 70-ամյա ադրբեջանական գերությունից, միավորվելու մայր ժողովրդի հետ, փրկվելու բնաջնջման վերահաս վտանգից, որ տարիներ շարունակ կախված էր նրա գլխին, վտանգ, որ սպառնում էր ոչ միայն արցախահայությանը, այլեւ ողջ հայ ժողովրդին:

1993-ի գարնան սկզբին հայկական ուժերը երեք ուղղություններով գրոհեցին Վարդենիսի արևելքին, Լաչինի միջանցքի հյուսիսին ու Մարտակերտի արևմուտքին սպառնացող դիրքերի համակարգը, որի անունն էր Քարվաճառ: Նրա հետ էին հարաբերվում միջանցքում մղվող մարտերը, նա էր վտանգում Մարտակերտի շրջանի՝ փետրվարին սկսված ազատագրման գործողության հետագա զարգացումը, սպառնում սակավաբնակ Վարդենիսին (մինչ շարժումը շրջանի բնակչության 64%-ն ադրբեջանցիներ էին), և վերջապես, երկնքում էլ Քարվաճառն առավել քան լուրջ վտանգ էր հատկապես զավթված Շահումյանում հայդուկային պայքար ծավալած մարտիկների հետ ուղղաթիռային կապի պահպանման համար:

Գազանացած դահիճները երեխաներին խլում էին իրենց հոր, թե մոր գրկից եւ նրանց ոտքերից բռնելով` խփում էին պատերին կամ սալահատակին, ուր այդ մանուկները սրտակեղեք ճիչերով խյուսի էին վերածվում մոլեգին թուրք կանանց ու մանուկների ոտքերի տակ: Մյուսները` գլխատված եւ արյունահոս գլուխներով զարդարված նիզակները վեր պարզած, սատանայական գոչյուններով պտտվում էին փողոցից փողոց:
Ոմանք էլ` մսավաճառների կեռերից կախված եւ տակավին կյանքով գալարուն մանուկների մսերն էին ամենայն պաղարյունությամբ հոշոտում…