Ստալինգրադի ճակատամարտը (1942թ. ամառ-1943թ. ձմեռ), որին մասնակցում էին նաեւ հազարավոր հայեր Հայաստանում ձեւավորված 76-րդ, 136-րդ եւ 138-րդ հրաձգային դիվիզիաների կազմում, վճռական բեկում մտցրեց Հայրենական մեծ պատերազմի ընթացքի մեջ՝ խափանելով Կովկասի նավթային եւ Դոնի ու Կուբանի բարեբեր շրջանները զավթելու հիտլերյան ծրագիրը։ Այն գնահատվել է որպես բարձր ռազմարվեստի եւ հերոսության փայլուն արտահայտություն, որը մեծապես կանխորոշել է պատերազմի հաղթական ելքը։

Վայրի բնության եւ մշակութային արժեքների պահպանման հիմնադրամի եւ իր գլխավոր գործընկեր ՎիվաՍել-ՄՏՍ ընկերության կողմից իրականացվող «Երկրի օր» քարոզարշավը մեկնարկել էր ապրիլի 1-ին։ «Տնկիր քո ծառը քո երկրում» կարգախոսով քարոզարշավի ընթացքում ամենատարբեր միջոցառումներին զուգընթաց կազմակերպվել են մի շարք ծառատունկեր ինչպես Երեւանում, այնպես էլ ՀՀ տարբեր մարզերում։ Երկրի օրվան նվիրված միջոցառումների ամփոփիչ ծառատունկի միջոցով Վայրի բնության եւ մշակութային արժեքների պահպանման հիմնադրամը եւ ՎիվաՍել-ՄՏՍ ընկերությունն իրենց հարգանքի տուրքն են մատուցում Արցախյան գոյամարտի զոհերի հիշատակին։

Նա ամբողջ հոգով նվիրվեց Արցախի ազգային-ազատագրական պայքարի սուրբ գործին: Շատ կարճ ժամանակում ծանոթացավ լեռնային տեղանքով թռչելու գաղտնիքներին ու դարձավ ուղղաթիռի հրամանատար: Հերթական մարտական առաջադրանքը կատարելու ժամանակ դարանակալ թշնամին հրետակոծեց Հրայրի ուղղաթիռը, որը բոցավառվելով ընկավ Կիսս սարի մոտ…Մթագնեց երկինքը` սեւ ամպով ծածկելով սարը…Կտրվեց հրաշալի մարդու, մեծ հայրենասերի եւ վարպետ օդաչուի կյանքի թելը…

Երբ 1949 թվականի օգոստոսի 29-ին Շչոլկինը զեկուցեց Կուրչատովին, որ ատոմային ռումբը լիցքավորված է, պատրաստ փորձարկման, խորհրդային ատոմային ռումբի հայրը կատակով նետեց. «Դե ինչ, ռումբն արդեն անուն ունի, թող ունենա նաեւ կնքահայր՝ Շչոլկին ազգանվամբ»։ Փակագծերում ասենք, որ ռումբի՝ «ՀԺհ-1» անվանումը հապավում էր եւ նշանակում էր Ստալինի ռեակտիվ շարժիչ (реактивный двигатель Сталина).

1992-ի վերջին ադրբեջանական հրամանատարությունը օդային հարձակումների թիրախ էր դարձրել Վարդենիսը: Ինքնաթիռը ռումբ էր նետել Զոդ-Վարդենիս ամայի միջնատարածքում: Սերգեյ Գուրոկյանը Վարդենիսում ու Մարտունիում ելույթ ունենալով տեղական հեռուստաալիքներով, անձամբ կատարեց զինկոմիսարիատ ներկայացած հակաօդային պաշտպանության մասնագետների ընտրությունը, եւ Քարվաճառի սահմանագծում շուտով երկու «ՕՍԱ-ԱԿ» կայանք տեղադրվեց, իսկ 1992թ. դեկտեմբերի 11-ին Վարդենիսի օդային տարածքում ոչնչացվեց թշնամու ՄԻԳ-25 ինքնաթիռը՝ վկայելով, որ այս ուղղությամբ երկինքն այլեւս պաշտպանված է:

Պարսկահայ մետաքսագործ եւ շերամապահ մասնագետները այնքան մեծ համարում են ունեցել, որ ցարական արքունիքը հանձնարարել է Իսրայել Օրուն՝ նրա դեսպանության ժամանակ, որ այդ արհեստով զբաղվող որոշ հայ ընտանիքների տեղափոխի Ռուսաստան։

-Մորաքրոջս տղան՝ Աշոտ Ալեքսանյանը, դիպուկահար էր, զենքը նրան էր նվիրել ամերիկահայ մի բարերար:- Պատմում է Արթուր Գեւորգյանը։- Կռվում էր Լաչինում, «Արամո» ջոկատի կազմում։ Տարին չէր բոլորել ինչ ամուսնացել էր: 1992-ի հոկտեմբերն էր։ Եղբորս՝ Վահրամի ամուսնության օրն էր։ Լուր էր ուղարկել, որ ինքը կդառնա նորապսակների քավորը։ Թալինի եկեղեցում պետք է տեղի ունենար պսակադրությունը, եւ քանի որ Աշոտն ուշանում էր, Նոռա մայրը որոշեց մինչեւ որդու գալը ստանձնել նրա դերը։