Language:

  • Հայերեն
  • Русский
  • English

#05 (921) 09.02.2012 – 15.02.2012

ԹՈՒՐՔԻ ԲՆՈՒԹԱԳԻՐԸ

Ըստ չինական գրավոր աղբյուրների` թյուրքալեզու ցեղերի նախահայրը՝ Թումին (Բումըն) խաքանը (առաջնորդը)գայլից է սերվել։ Նրա հայրը ազգությամբ եղել է հոն, իսկ մայրը՝ գայլ։ Թումինի տոհմից Աշինա «ազնիվ գայլ» իշխանի հպատակները կրում էին ոսկեգույն գայլի գլուխը պատկերող դրոշակներ, որպես ապացույց իրենց գայլային ծագման։ Նրանք արշավանքներն ու թալանը սովորաբար կատարում էին լիալուսնի ժամանակ։

ՅԱԿՈՒՁԱ

Ի տարբերություն այլ մաֆիաների (չինական տրիադների, իտալականի, ամերիկյանի, ռուսականի)` ճապոնական մաֆիան` յակուձան կամ բորեկուդանը, երևի թե ամենակազմակերպվածն է և (որքան էլ դա տարօրինակ է) ամենաօրինապահը: Միգուցե դրա պատճառն այն է, որ Ճապոնիայի գերագույն իշխանության խնդիրը եղել է երկրի նկատմամբ վերահսկողությունը, իսկ թե ինչ միջոցներով էին հասնում խաղաղության ու հանգստության, դրա վրա հաճախ աչք էին փակում:

ՀՐԱՇՔ ԱՎՏՈՄԱՏԸ

Թերթելով 1889թ լույս տեսած հին ռուսական «խպՑՏտՌրպՓ» ամսագրի էջերը, կարելի է հանդիպել մի ուշագրավ պատմության, ըստ որի` 18-րդ դարի 70-ական թվականներին հունգարացի մեխանիկ Կեմպելենը հորինել է մի ավտոմատ, որը հիանալի շախմատ էր խաղում այնպես, որ նրան չէին կարողանում հաղթել նույնիսկ ամենահմուտ շախմատիստները: Հռչակավոր ավտոմատն առաջին անգամ ցուցադրվել է Վարշավայում, 1776թ. հոկտեմբերի 10-ին, իսկ այնուհետև` Ռուսաստանում:

Ո՞Վ Է ՕԴԱՆԱՎԱԳՆԱՑՈՒԹՅԱՆ ՀԱՅՐԸ

Ավելի քան մեկ դար է, որ չեն մարում այն վիճաբանությունները, թե ով է օդանավով առաջինը երկինք բարձրացել, եւ ում պետք է օդանավագնացության հայրը համարել։ Ամերիկացիներն այդ առաջնությունը վերագրում են Ռայթ եղբայրներին, ռուսները՝ Ալեքսանդր Մոժայսկուն։ Սակայն ամբողջ աշխարհը որպես օդանավագնացության հայր ճանաչում է բրազիլացի Ալբերտո Սանթոս Դյումոնին, ով 1906թ. հոկտեմբերի 23-ին իր պատրաստած օդանավով առաջինն օդ բարձրացավ՝ լիովին բավարարելով այն պահանջները, որոնք առաջադրել էր «օդագնացության մեկենաս» Էռնեստ Արշդկոնն իր հեղինակավոր մրցանակը շնորհելու համար։

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԲԵԼԼ. ՄԵԾ ԳՅՈՒՏԱՐԱՐԸ

Հավանաբար ոչ մի հայտնագործություն (չհաշված տպագրահաստոցը) հաղորդակցության զարգացման վրա այնքան չի ազդել, որքան հեռախոսը: Մինչ հեռախոսի հայտնագործումը գոյություն ուներ հեռավորության վրա հաղորդակցվելու միայն երկու միջոց` նամակ և հեռագիր: Սակայն փոստը այդ դարաշրջանում շատ դանդաղ էր աշխատում, իսկ նամակագրության առաքումը հեռագրությամբ շատ թանկ էր: 19-րդ դարի երկրորդ կեսում մի քանի գյուտարարներ փորձում էին գտնել հեռավորության վրա ձայնը հաղորդելու միջոցներ: Ալեքսանդր Բելլը (1847-1922) առաջինն էր, ում հաջողվեց արտոնագրել հեռախոսի գյուտը: Այս հայտնագործությունը հեղափոխեց կապի միջոցները և հենց մարդկային կյանքը` կտրուկ արագացնելով տեղեկատվության փոխանակումը:

Իտալիայում հայերն աչքի են ընկել նաեւ որպես նավապետներ, նավաշինարարներ։ XVI դ. կեսին հայ բազմաշնորհ վարպետ Անտոն Սուրյանը իր նավաշինարանում պատրաստել է ծովի հատակից խորտակված նավեր բարձրացնելու սարքավորում, որի համար Վենետիկի սենատը նրան պարգեւատրեց։
Սուրյանը 1575թ. համաճարակների ժամանակ հնարել է մի դեղ, որով բուժել է քաղաքացիներին։ Նա նաեւ հզոր թնդանոթներ էր պատրաստում։

ՀԱՂԹԱՀԱՐԵՑ ՃԳՆԱԺԱՄԸ

1929 թվականին խորացավ համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը, որն առավել ուժեղ զգացվեց Ամերիկայում: «Բարգավաճման հասարակությունը» հայտնվեց սնանկացման եզրին: Շտապ պահանջվում էին վճռական քայլեր, որոնք հիմնովին կտարբերվեին անցյալում կիրառվողներից: Այս դժվար իրավիճակում ծագեց Ֆրանկլին Ռուզվելտի (1882-1945) քաղաքական աստղը, նրա, ով հաշմանդամ էր դարձել մի քանի տարի առաջ: Սակայն հիվանդությունը չխանգարեց նրա քաղաքական կարիերային: