Ինչքան ցավ պատճառեց պատերազմը: Քանի՜ տարի է անցել, բայց ցավն ու դառնությունը այսօր էլ մարդկանց սրտերում են:
Շիրակի մարզի Փանիկ գյուղում ծնված Անդրանիկ Մուրադյանը մեկն է մեր այն հազարավոր նվիրյալ քաջորդիներից, որ հայրենիքի խաղաղության համար նվիրաբերեց ամենաթանկը՝ կյանքը:
Երիտասարդ կնոջ խնամքին թողնելով երկու փոքրիկ որդիներին՝ Պետրոսին ու Արթուրին, մեկնեց կռվի դաշտ… Հերոս քաջորդին զոհվեց 1994թ. ապրիլի 28-ին, Թալիշ գյուղում մղվող մարտերից մեկի ժամանակ:
…Մեծացել են Անդրանիկ Մուրադյանի զավակները ու ժառանգել են իրենց հոր քաջ եւ հայրենասեր ոգին: Պարզ ու շիտակ, ուսումնատենչ, առաքինի եւ ազնիվ երիտասարդներ են:

1969-71թթ. Սոբերտ Մանուկյանը ծառայել է որպես ԴՕՍԱԱՖ-ի Հայաստանի հանրապետական ծովային ակումբի ջրասուզական միակայմանավի (բոտ) կապիտան: 1972թ. նշանակվել է «ՀԱՅՋՐՓՐԿ» նոր կազմակերպված ընկերության Սևան քաղաքի և Սևանի ավազանի ջրափրկարարական ծառայության պետ: Սկզբում միակ հաստիքային աշխատողն էր, այնուհետև ղեկավարեց Հայաստանի ջրափրկարարական ծառայությունը, որի ջրասուզակ-փրկարարների Սեւանի ավազանի ծառայության գործունեության շնորհիվ ապահովվում էր քաղաքացիների, զբոսաշրջիկների, հովեկների, Սևանա լճի ափամերձ տարածքներում գոյություն ունեցող առողջարանների, մանկական ու տուրիստական պանսիոնատներում հանգստացողների կյանքի անվտանգությունը ջրային տարածքներում:

Ժիրայր Հայկազի Սարգսյանը ծնվել է Արագածոտնի մարզի Կաթնաղբյուր գյուղում: Գյուղի սասունցի մեծերից, իր ծնողներից լսած պատմությունները անմոռաց տարեթվեր, դեպքեր էին դրոշմել նրա հոգում, և նա տարիների հետ դրանք այնպես էր պատմում, վերհիշում այդ օրերը, ասես ինքն էր ականատեսը: Տարիներ անց, երբ Ժիրայրն արդեն դուրս էր եկել հայոց ազատամարտի և իր կռիվն էր մղում հայրենի սահմաններին, ու երբ ազատագրված Արցախի անկախության օրը պետականորեն հաստատվեց սեպտեմբերի 2-ը, նա հպարտությամբ ասում էր` «Սեպտեմբերի 2-ը նաև իմ ծննդյան օրն է, ինչ իմանաս, որ 1959-ին այդ օրը ինձ համար նախանշված չի եղել»:

Հայկական սպորտի համաշխարհային աստղերից մեկը՝ միջազգային կարգի սպորտի վարպետ, ջրամոտորային մարզաձեւից Գինեսի գրքի խորհրդային 1-ին ռեկորդակիր մարզիկ, ԽՍՀՄ գավաթի 9-ակի գավաթակիր ու «Սոցիալիստական երկրների բարեկամության և եղբայրության գավաթի» 6-ակի գավաթակիր, բացարձակ չեմպիոն, պահեստազորի ծովակալ, Հայաստանի ամենաերկարակյաց մարզիկը, որ անգամ 60-ամյա տարիքում ցույց տված իր բարձր արդյունքներով շարունակ զարմացրել ու հիացրել է մարզասերներին ու ոլորտի մասնագետներին, 2013թ. դարձավ 80 տարեկան:

2000 թ. հունվարի 19-ին Վայոց ձորի լեռներում, անբարենպաստ եղանակային պայմանների պատճառով կործանվեց հայոց օդուժի ուղղաթիռը։ Օդային աղետի զոհ դարձան Կենտրոնական զինվորական հոսպիտալի վիրաբուժության բաժանմունքի պետ, մայոր Սերգեյ Հարությունյանը, նեյրովիրաբուժության բաժանմունքի պետ, կապիտան Կարո Հեբոյանը, վիրաբուժության բաժանմունքի անեզթեզիոլոգ, ավագ լեյտենանտ Տիգրան Հնեսյանը և ուղղաթիռի անձնակազմը` օդաչուներ Բորիս Խաչատուրովը, Գուրգեն Կիրակոսյանն ու Արթուր Հայրապետյանը։ Նրանք թռչում էին Արցախ` ծանր վիրավոր երկու զինծառայողի կյանք փրկելու։

«Ես նրան կբնութագրեի որպես ծայրահեղ համեստ մարդ… Նա երբեք իր մասին գովեստի խոսք չասաց, թեև հպարտանալու շատ բան ուներ, և ոչ էլ թույլ տվեց, որ ուրիշներն իրեն գովեն…»: Այս, հենց այս խոսքերով էլ ես ինքս կուզենայի բնութագրել պահեստի գնդապետ Ռազմիկ Սիմոնյանին, մի մարդու, որ ժամանակին զբաղեցրել է Հայաստանում տեղակայված ԽՍՀՄ 7-րդ բանակի ռազմական հակահետախուզության վարչության պետի պաշտոնը, ծառայել է Աֆղանստանում և արտասահամանյան մի շարք երկրներում, այնուհետև ամբողջովին նվիրվելով ազգային բանակի շինարարության և ազգային անվտանգության խնդիրներին` պատերազմական դժվարին ժամանակշրջանում հիմնել ռազմական հակահետախուզությունն ու դարձել կարևորագույն այդ կառույցի առաջին զինվորն ու վարչության պետը, սակայն այդպես չեմ կարող վարվել, որովհետև այս մտքերը ոչ թե իմը, այլ գնդապետ Ռազմիկ Սիմոնյանինն են, և ասված են իր մեծ հայրենակից, խորհրդային առասպելական հետախույզ, ԽՍՀՄ հերոս Գևորգ Վարդանյանի հասցեին, ուստի և ես դրանք չակերտների մեջ եմ առնում:

Նրանք 106-ն էին։ 106 քաջազուն հայորդիներ, որոնք ոչ ասացին ֆաշիզմին, մեկ մարդու նման զենք վերցրին` պաշտպանելու հայրենիքը` Խորհրդային Միությունը, և արժանացան այդ հսկա կայսրության ամենամեծ պարգևին` Հերոսի կոչմանը։ Այդ տարիներին կայսրության մի մասնիկն էր նաև փոքրիկ Հայաստանը, որի ոչ լրիվ մեկուկես միլիոն բնակչությունից հայրենիքը պաշտպանելու մեկնեցին ավելի քան 400 հազարը, իսկ պատերազմում թշնամու դեմ պայքարող հայորդիների ընդհանուր թիվն անցնում էր 600 հազարից. ռազմադաշտ էին մեկնել Ռուսաստանում ու Խորհրդային Միության մյուս հանրապետություններում, աշխարհի բազմաթիվ երկրներում ապրող հայեր, որոնցից ավելի քան 60-ը գեներալներ ու ծովակալներ էին։