Խաղաղապահության ոլորտում ՀՀ ներգրավվածության, առաջիկա ծրագրերի ու զարգացումների մասին զրուցել ենք ՀՀ ԶՈՒ խաղաղապահ բրիգադի հրամանատար, գնդապետ Վաղինակ Սարգսյանի հետ:

2004թ. փետրվարին ՀՀ զինված ուժերի առաջին՝ 34 հոգանոց զորախումբը մեկնեց Կոսովո` հունական ստորաբաժանման կազմում խաղաղապահ առաքելություն իրականացնելու: ՀՀ մասնակցությունը Կոսովոյում ՆԱՏՕ-ի կողմից իրականացվող խաղաղապահ առաքելությանը շարունակվում է առայսօր:

2005թ. հունվարին ՀՀ ԶՈՒ խաղաղապահ ստորաբաժանումը լեհական ստորաբաժանման կազմում միացել է Իրաքում բազմազգ խաղաղապահ առաքելությանը` հիմնականում մասնակցելով ականազերծման, բեռնափոխադրումների և բժշկական ապահովման աշխատանքներին: Հայ խաղաղապահները դուրս են բերվել Իրաքից 2009թ. նոյեմբերին:

2010 թվականի փետրվարից ՀՀ ԶՈՒ խաղաղապահ ստորաբաժանումը (մեկ դասակ) ընդգրկվել է Աֆղանստանում միջազգային անվտանգության աջակցման ուժերի (ISAF)՝ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության հրամանատարությամբ գործող հյուսիսային հրամանատարության կազմում և իրականացրել է Քունդուզ քաղաքի օդանավակայանի անվտանգության ապահովումը, ինչպես նաև ծառայություն է իրականացվել մայրաքաղաք Քաբուլում և Մազարի -Շարիֆ քաղաքում տեղակայված ռազմական զինավաններում:

Հայ խաղաղապահների հաջորդ առաքելությունը Լիբանանում ՄԱԿ-ի հովանու ներքո UNIFIL առաքելությունն է: 2014թ. դեկտեմբերին 32 զինծառայողներից բաղկացած հայկական դասակի մասնակցությամբ սկիզբ դրվեց Լիբանանի խաղաղապահ առաքելությանը:

Հայ խաղաղապահները մասնակցել են բազմաթիվ միջազգային և բազմազգ զորավարժությունների` մշտապես բարձր պահելով հայ զինծառայողի պատիվը և արժանանալով վերադաս հրամանատարության, ինչպես նաև արտերկրի բարձրաստիճան զինվորականների գովեստին և պարգևներին: Միջազգային խաղաղապահության բնագավառում մեր խաղաղապահները վստահելի և արհեստավարժ գործընկերոջ համբավ ունեն:

ՀՀ զինված ուժերի խաղաղապահ բրիգադն իրականացնում է միջազգային խաղաղարար առաքելություններ՝ ՄԱԿ-ի հովանու ներքո Լիբանանում և ՆԱՏՕ-ի՝ «Համագործակցություն հանուն խաղաղության» ծրագրով Կոսովոյում, Աֆղանստանում: Համագործակցում ենք նախորոշված զորախմբի հետ: Լիբանանում իրականացնում ենք ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերի ռազմաբազայի պահպանություն և պաշտպանություն: Հսկիչ անցակետերում մեր տղաները ստուգում են տարածք մտնող անձանց փաստաթղթերը, մեքենաները, վտանգի առկայության դեպքում միանգամից ուժեղացվում է ծառայությունը:

Կոսովոյում իրականացվում է ՆԱՏՕ-ի ռազմական օդանավակայանի և բազայի պահպանությունը: Իհարկե, ավելի լարված երկիր է Աֆղանստանը, ուր ցանկացած քաղաքական կամ այլ փոփոխություն կարող է հանգեցնել լարվածության: Այն համարվում է «եռացող կաթսա»: Թե՛ Քաբուլում, թե՛ Մազարի-Շարիֆում օդանավակայանի և բազայի պահպանությունը մեզ է վստահված:

Մեզ վրա դրված է որոշակի օբյեկտներում անվտանգություն ապահովելու գործառույթ, և մենք պատվով ենք կատարում մեր խնդիրը: Որտեղ կա զենք, ահաբեկչություն, կա նաև վտանգ: Մեր ներկայությունն էլ այնտեղ ինքնանպատակ չէ:

Զորախմբերի մասնակիցների ընտրությունը կատարվում է հետևյալ սկզբունքով. սպաները պարտադիր պետք է խոսեն անգլերեն, հատկապես զորախմբի հրամանատարը՝ շատ լավ, որ կարողանան շփվել տեղի բնակչության եւ այլ զորախմբերի զինվորականների հետ: Գործող կարգի համաձայն՝ առաքելության մեկնողները քննություն են հանձնում՝ ֆիզիկական պատրաստություն, տեսական գիտելիքներ: Թեկնածուները շատ են լինում. ստեղծում ենք մրցակցություն՝ ապահովելով նաև որակ: Ընտրված լավագույնները մեկշաբաթյա ներդաշնակման պարապմունքների են մասնակցում:

Սկզբում գնում են Աֆղանստան, ապա Կոսովո, հետագայում նորից Աֆղանստան, նոր միայն Լիբանան: Աֆղանստանում առաքելության տևողությունը ավելի երկար է, քան Կոսովոյում և Լիբանանում: Տարվա ընթացքում մեկ-երկու հերթափոխ ենք կատարում, որովհետև ամեն առաքելություն տևում է 6-ից 8 ամիս: Հաշվի են առնվում տարբեր հանգամանքներ. որ մարդիկ տնից շատ չբացակայեն, նախապատրաստական փուլերին ճիշտ ներգրավվեն, մասնակցեն տարբեր առաքելությունների: Նոր ընդունված զինծառայողները մեկ տարի երեք ամիս ծառայելուց հետո միայն կարող են առաքելության մեկնելու իրավունք ստանալ: Մենք մեր ամենօրյա ծառայությունն իրականացնում ենք պատվով ու ամենայն պատասխանատվությամբ:

Հայաստանի համար խաղաղապահ գործողություն ասելով՝ առաջին հերթին ես հասկանում եմ այն հայտը, որով աշխարհին ներկայանում ենք որպես անկախ երկիր, որ ի վիճակի է օգնել այլ երկրներին պահպանել խաղաղություն: Մեր մասնակցության շնորհիվ շատ պետությունների ներկայացուցիչներ, որ նույնիսկ չգիտեին Հայաստանի տեղը, այսօր շատ լավ գիտեն եւ մեծապես կարևորում են մեր երկրի դերը խաղաղապահ առաքելության գործում: Մոտ մեկ ամիս առաջ եմ վերադարձել Կոսովո և Լիբանան շրջայցից, ստուգել եմ մեր տղաների ծառայության ընթացքը: Առանց ավելորդ համեստության նշեմ, որ երկու տեղում էլ բարձր գնահատեցին մեր զորախմբերի պատրաստվածությունը: Արտերկիր մեկնող յուրաքանչյուր հայ խաղաղապահ իրեն լավ դրսևորելու հստակ «պատճառաբանությունն» ունի. հասկանում է, թե ինչքան կարևոր է հայրենիքի սահմանները պահելը, ծառայությունը բարեխիղճ իրականացնելը, և նույն մոտեցմամբ էլ դրսում է առաջնորդվում՝ ծառայության որակը բարձրացնելով: Բոլորն էլ քաջ գիտակցում են, որ կրում են ՀՀ զինված ուժերի համազգեստը, իրենց ցանկացած գործողություն ընկալվում է ոչ թե որպես անհատի, այլեւ հստակ երկիր ներկայացնող մարդու գործողություն: Պատահական չէ, որ ոչ պաշտոնապես ասում ենք՝ ցանկացած խաղաղապահ իր երկրի դեսպանն է: Եվ այդ դեպքում միայն ծառայություն իրականացնելը բավարար չէ. դու պետք է ունենաս համապատասխան ինտելեկտ, գիտելիք՝ տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներին քո երկիրը ներկայացնելու համար:

Անցած տարի մի շատ կարևոր քայլ կատարեցինք՝ բացեցինք «Զառ» ուսումնական կենտրոնը: Հայ-ամերիկյան համատեղ նախագիծը կյանքի է կոչվում երկու կողմերի համաֆինանսավորմամբ: 2018 թ. այն արդեն պետք է ծառայի իր նպատակին ամբողջ ծավալով. պատրաստի խաղաղապահ առաքելության մեկնող անձնակազմ: Ծրագիրն առայժմ միայն Հայաստանի զինծառայողների համար է, բայց մենք բավական հավակնոտ նպատակներ ունենք, և մոտ ապագայում «Զառը» դառնալու է միջազգային խաղաղապահ ուսումնական կենտրոն: Նմանատիպ ուսումնական կենտրոն Հարավային Կովկասում չկա: Ծրագրում ենք հետագայում այնտեղ միջազգային զորավարժություններ անցկացնել դաշտային հոսպիտալի, ինժեներական ստորաբաժանման մասնակցությամբ, նաև տարբեր ստորաբաժանումների գնահատման զորավարժություններ: Նմանատիպ վարժանքներ դեռևս չեն անցկացվել, առաջինը մեզ մոտ է լինելու: Մենք վստահ ենք մեր ուժերին, ոգևորությունը բավական մեծ է, նաև պատասխանատվությունը: Այս պահին կենտրոնում շինարարական աշխատանքներ են ընթանում, սակայն արդեն իսկ առկա են ուսումնական գործընթացը կազմակերպելու հնարավորություններ: Հունվարի 18-ին մեկնարկում է առաջին դասընթացը խաղաղապահ բրիգադի սպաների և ենթասպաների համար: Նախապատրաստական ծրագրում կներառենք աշխարհաքաղաքական հարցեր, ռազմավարական և մարտավարական տարրեր: Մարտավարական մարզումները բաղկացած են լինելու երկու մասից: Առաջին մասը խաղաղապահ ծառայության մեկնողներին է վերաբերելու, ուսուցանելու է, թե ինչպես պետք է շփվել քաղաքացիական անձանց հետ, տարբերակել ահաբեկիչներին և այլն: Երկրորդը մեր զորքերի ընդհանուր մարտավարության մի մասն է, որը մեր զինծառայողները պարտավոր են իմանալ ու հարկ եղած դեպքում՝ կիրառել հայրենիքի սահմանները պաշտպանելիս: Մի քանի փորձնական պարապմունք արդեն իսկ անցկացրել ենք:

«Զառ» ուսումնական կենտրոնում նոր սարք է տեղադրվել՝ «Մայլս» համակարգը, որը հնարավորություն է տալիս իրական մարտական պայմաններին մոտ երկկողմանի զորավարժություններ անցկացնել: Այսինքն՝ մի զինվորը խրամատում է, մյուսը հարձակվում է, կրակելու ժամանակ լազերային խոցումը ազդանշանային համակարգով միանգամից արտացոլվում է էկրանին, և տվյալ զինվորը համարվում է շարքից դուրս եկած, նրա զենքը այլևս չի աշխատում: Զինծառայողներն էլ, կարծես, իրական մարտի դաշտում են զգում իրենց: Նոյեմբերին նման փորձ կատարել ենք, վարժանքին հետևել է ՆԱՏՕ-ի եվրոպական հրամանատարության ներկայացուցիչը: Բավական արդյունավետ է եղել: Նմանատիպ վարժանքներ կարելի է անցկացնել նաև այլ ստորաբաժանումների կազմով, օրինակ՝ հատուկ նշանակության ստորաբաժանումը գրոհում է, իսկ խաղաղապահը՝ պաշտպանվում, կամ հակառակը: Այժմ կառուցում ենք պայմանական գյուղ, որտեղ զինծառայողները սովորելու են այսպես կոչված՝ «մաքրման աշխատանքներ» կատարել: Լինում են իրավիճակներ, երբ ահաբեկիչները, զինված խմբերը պատանդ են վերցնում կամ թաքնվում են բնակավայրերում: Բնակավայրին բնորոշ ենթակառուցվածքներով ուսումնական հատվածում զինծառայողները կսովորեն գործել այնպես, որ չվնասեն խաղաղ բնակիչներին, արագ վնասազերծեն ահաբեկիչներին:

Նոր ուսումնական կենտրոնը առաջին հերթին ծառայելու է ՀՀ զինված ուժերին, ապա նաև՝ որպես միջազգային ուսումնական կենտրոն: Մասնագիտական օգուտից բացի, կենտրոնը նաև ֆինանսական օգուտ է բերելու, որովհետև ամբողջ աշխարհում ընդունված կարգի համաձայն՝ ցանկացած պետություն, որ այստեղ պատրաստություն անցնելու նպատակով ստորաբաժանում կուղարկի, պետք է վճարի որոշակի գումար: Իսկ ցանկացողներ շատ կլինեն: Այս թեմայով արդեն իսկ հանդիպել եմ Հայաստանում հավատարմագրված ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիայի, Չինաստանի ռազմական կցորդների հետ, քննարկել մանրամասները: Նրանք շատ մեծ ոգևորությամբ սպասում են կենտրոնի ամբողջական գործարկմանը: Արդեն իսկ ուսումնական կենտրոնը մասնագետների ուշադրության կենտրոնում է: Ռազմաքաղաքական վերլուծաբանները կարծում են, որ սա շատ լուրջ քայլ է Հայաստանի համար:

Ծրագրում ենք խաղաղապահության ոլորտում էապես ընդլայնել համագործակցությունը Չինաստանի հետ: Չինաստանը ամենամեծ խաղաղապահ ուժեր ունեցող պետություններից է: Հայ-չինական հարաբերությունները զարգանում են ջերմ ու դինամիկ: Չափազանց կարևոր է, որ մենք միայն սպառող չենք. համագործակցությունը հավասարության սկզբունքով է: Չինացի զինծառայողներին առաջարկել ենք պատրաստություն անցնել խաղաղապահ բրիգադի լեզվի ուսումնական կենտրոնում: Չի բացառվում, որ ապագայում ՄԱԿ-ի դրոշի ներքո առաքելության մեկնենք Չինաստանի հետ համատեղ: Անցած տարեվերջին Կանադա կատարած այցի ժամանակ պաշտպանության նախարարը պաշտոնապես հայտարարեց, որ Հայաստանը պատրաստվում է ավելացնել խաղաղապահ առաքելությունների տեսակարար կշիռը, հատկապես ՄԱԿ-ի դրոշի ներքո:

Մեր մարտավարության նկատմամբ հետաքրքրությունը շատ մեծ է: Խաղաղապահ առաքելության մեկնող զինծառայողն ամեն ինչ անում է, որ իրեն տեսնեն ու զգաստանան, իսկ ցանկացած այլ զինծառայող ձգտում է, որ իրեն չնկատեն: Մենք համադրում ենք երկու տեսակները: Առավելություն է նաև, որ պատերազմական փորձ ունենք և համեմատաբար փոքր բանակով կարողանում ենք մեր առջև դրված խնդիրները լուծել շատ արագ և արդյունավետ: Իսկ այսօր ամբողջ աշխարհն է անցնում մոբիլ ուժերի կիրառման մարտավարությանը: Գաղտնիք չէ, որ մեր զինծառայողներին ուսուցանում ենք մեր զինված ուժերում հաստատված մարտավարությունը՝ արագ տեղաշարժ, արագ կայացրած որոշում: Ցանկացած օղակի հրամանատար պետք է ի վիճակի լինի ինքնուրույն որոշում կայացնել: Այդ առումով առաքելությունները մեծ օգուտ են տալիս մեր զինծառայողներին, որովհետև այնտեղ էլ նրանք ստիպված են արագ որոշումներ կայացնել:

Մեզանից շատերը ինչ-որ չափով մարտական փորձ ունեն, եւ ի տարբերություն խաղաղապահությամբ զբաղվող այլ պետությունների զինվորների՝ լավ գիտեն, թե ինչ է պատերազմը, ուստի առավել են արժևորում խաղաղությունը:

Պատրաստեց ԱՐՍԵՆ ԱՂԵԿՅԱՆԸ