Ստացվեց այնպես, որ Ստեփանակերտում լինելուս մեկ շաբաթվա ընթացքում կատարվեցին իրադարձություններ, որոնք կարող են արմատապես փոխել արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման շուրջ բանակցությունների ընթացքը: Ես նկատի ունեմ ոչ թե ԱՄՆ ու Եվրոպայի բարձրաստիճան անձանց այցելությունները տարածաշրջան, այլ լկտի պահվածքը ադրբեջանցի ասկյարների, որոնք դիպուկահար կրակով սպանեցին ԼՂՀ պաշտպանության բանակի երեք մարտիկների:
Մեկուկես տարի առաջ ես զորացրվեցի ԼՂՀ ՊԲ շարքերից: Թվում էր, թե 18 տարվա ծառայությունը, այդ թվում 4 պատերազմական տարիները եւ երկու անգամ վիրավորվելը ինձ թույլ էին տալիս անել դա: Ժամանակն է, մտածում էի այն օրերին, փոքր-ինչ հանգստանալու: Այժմ ես համոզվեցի, որ իմ որոշումը սխալ էր: Պատերազմը չի ավարտվել, այն պարզապես, միգուցե, ժամանակավորապես այլ ձեւ է ստացել: Եւ ես` հայս, մարտական փորձ ունեցող սպաս, ոչ մի իրավունք չունեմ այդ պատերազմից խուսափելու: Ես դեռ ծեր չեմ, թշնամու դեմ մարտական գործողություններ վարելու բավական փորձ ունեմ: Ո՞վ, եթե ոչ ես: Թուրքը դարձյալ ատամներն է սրում հայրենիքիս դեմ, Ադրբեջանն ակտիվորեն զինվում է, դիպուկահարներին բերում առաջին գիծ, կրակում մեր տղերքի, իմ ընկերների վրա: Եւ նրանց այդ գործողությունները պետք է կասեցվեն: Կատաղած շներին սատկացնում են:
Ես քայլում էի Ստեփանակերտի եւ Մարտունիի փողոցներով, հանդիպում ծանոթներիս, մարտական ընկերներիս, նախկին զինվորներիս եւ… ամաչում: Ամաչում էի, երբ ինձ դիմում էին կոչումով կամ «հրամանատար» բառով: Ես ամաչում էի այն տղերքից` ծանոթ եւ անծանոթ, որոնք ԼՂՀ պաշտպանության բանակի զինվորի կամ սպայի համազգեստով հպարտ քայլում էին Արցախում: Միգուցե ես չափից ավելի կասկածամիտ եմ, բայց ինձ թվում էր, որ նրանցից յուրաքանչյուրը կշտամբում է ինձ. «Այդ ի՞նչ անհեթեթ շապիկ ես հագել, Արմեն: Ինչպե՞ս եւ ինչո՞ւ ես հագիցդ հանել աշխարհի ամենատղամարդկային հագուստը` Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի համազգեստը»:
Ամալյա մայրիկը, որը պատերազմում կորցրել է իր երկու որդիներին` իմ ընկերներ Աշոտին ու Արմենին, ինձ չէր կշտամբում, այլ միայն բարձրաձայն մտածում էր. «Եթե զինադադարի ընթացքում կատարված այս սպանություններին ի պատասխան մերոնք մի քանի տասնյակ թուրքի չոչնչացնեն, ես կհամարեմ, որ իմ որդիների վրեժը մնացել է չլուծված: Արցախի կողմն արձակված յուրաքանչյուր գնդակ իմ որդիների սրտին է ուղղված»: Նա բարձրաձայն խորհում էր, եւ նրա յուրաքանչյուր բառն արձագանքում էր իմ սրտում: Մայրիկի երեք թոռները ծառայում են ԼՂՀ ՊԲ-ում, նրանցից մեկն արդեն հրետանավոր մայոր է, իսկ ես, ասես թոշակառու, նրա հետ նստած ուրցով թեյ եմ խմում: Ներիր ինձ, Ամալյա մայրիկ, ներիր մեկ տարուց ավելի մեր Հայրենիքի սահմանից բացակայելուս համար: Ես դատարկապորտ չեմ եղել, պետքական եւ կարեւոր աշխատանք եմ արել, բայց այժմ, մայրիկ, ես վերադարձել եմ: Վերադարձել եմ, որպեսզի վրեժ լուծեմ մեր տղերքի զոհվելու համար, որոնցից յուրաքանչյուրին դու համարում ես քո որդին: Բայց մայրիկը նաեւ լավ նորություն ունի: «Թոռնուհիս` Հեղինեն, այս տարի ավարտում է բժշկական ուսումնարանը: Նա արդեն դիմում է գրել, ծառայելու է Բանակում: Աստված տա, որ աշխատանք քիչ ունենա, իսկ բոլոր վիրավոր զինվորները, որոնց կդիպչի Աշոտիս դստեր ձեռքը, կազդուրվեն»: Ես լուռ համբուրում եմ Ամալյա մայրիկի սուրբ ձեռքը… Վախենում եմ բառ արտաբերելուց, որպեսզի չհեկեկամ: Նրա, մեր մայրերի ու քույրերի համար զգացածս հպարտությունը, ասես վեհապանծ Մռավը, լցնում է հոգիս: Մի՛ վախեցիր, Ամալյա մայրիկ, խոստանում եմ քեզ, երդվում քո որդիների` իմ եղբայրների լույս հիշատակով. մենք կկատարենք քո ցանկությունը եւ արդեն մոտ օրերս իրենց տները կուղարկվեն ոչնչացված ագրեսորների ու մարդասպանների դիակները: Ներիր, մայրիկ, բայց նույնիսկ քեզ չեմ կարող ասել ավելին: Ես գիտեմ, որ դու միշտ հավատացել ես ինձ, հավատա նաեւ այս անգամ:
Ե՛ւ Ստեփանակերտում, ե՛ւ Մարտունիում մարդիկ ինձ տալիս էին նույն հարցը` «Ե՞րբ»: Ինչ էլ խոսեին, ինչ էլ ասեին, ամենուրեք այդ բառն էր հնչում նրանց շուրթերից` «ե՞րբ»: Թվում էր՝ ես` համահայկական մայրաքաղաքից եկածս, պետք է իմանամ այդ հարցի պատասխանը: Բայց պատերազմի` արդեն տարիքն առած հաշմանդամը վրդովված ասում էր ինձ. «Թերթում կարդացի, որ մերոնք որոշել են զոհված երեք հայ մարտիկների փոխարեն ոչնչացնել թշնամու վեց ասկյար: Նրանք, ինչ է, գժվե՞լ են: Այդ ի՞նչ խղճահարություն է թշնամու նկատմամբ: Ոչ թե վեց, այլ վաթսունվեց, վեց հարյուր, վեց միլիոն թուրք պետք է ոչնչացնել ու թաղել մեզ մոտ: Հենց մեզ մոտ: Նրանց մայրերը չպետք է հնարավորություն ունենան ողբալու իրենց վիժվածքներին: Այդ ցեղը պետք է արմատից ոչնչացնել»:
Իրավիճակը հիշեցնում է Տողի ազատագրման գործողությանը նախորդող օրերը: Այն ժամանակ բնակիչները մեզնից ուղղակի պահանջում էին կռվել: Նրանք չէին համբերում, որ Կոմանդոսը մշակի գործողությունը, իսկ հետախուզությունը հավաքի անհրաժեշտ տեղեկությունները: «Մեզ զենք տվեք եւ մի կողմ քաշվեք: Մենք ինքներս մեր հաշիվները կմաքրենք այդ կեղտի հետ»: Հաշիվը մաքրեցինք մենք: Գեղեցիկ, շնորհքով, առանց մեր կողմից նույնիսկ մեկ կորստի: Արդյունքում՝ կամավորականների շարքերն ընդգրկվեց ճիշտ այնքան մարդ, ինչքան զենք վերցրինք որպես ռազմավար:
Այսօր Արցախում կա այնքան զենք, ինչքան պետք է: Եւ ագրեսորի դեմ կռվելու, նրա ռեխը փակելու` մարդկանց ցանկությունն այսօր ավելի քիչ չէ, քան 1991թ. աշնանը, եթե ոչ` ավելին: Գնդապետ Ս., N զորամասի հրամանատար. «Ո՞վ ասաց, որ արցախյան հիմնախնդիրը ռազմական լուծում չունի: Ես, օրինակ, կարծում եմ, որ լուծումը պետք է լինի հենց ռազմական: Ագրեսորը պետք է ոչնչացվի: Հրաման կլինի, եւ մենք կապացուցենք, որ ռազմական ճանապարհը ամենակարճն է` Ադրբեջանը նավթահորում թաղելու համար»:
– Բայց չէ՞ որ Ադրբեջանը լավ զինված է,- փորձում եմ «խոսեցնել» հին ընկերոջս: Գնդապետը միայն արհամարհական քմծիծաղ տվեց:
– Մենք գիտենք նրանց սպառազինության մեջ ընդգրկված համարյա յուրաքանչյուր փողի մասին: Մարտական գործողությունները սկսվելուց արդեն կես ժամ անց իմ զորամասի առաջ եղած ամբողջ տարածքը, ընդհուպ մինչեւ Աղջաբեդի, այրված անապատի վերածված կլինի:
Լարվածությունն իսկապես մեծ է: Մարտունիից Ստեփանակերտ տաքսու մեջ ուղեկիցս տարիքով գյուղացի է Ննգիից` Մուշեղը: «Որդիս, ես թուրքին լավ եմ ճանաչում: Նրան սսկվել կարելի է ստիպել միայն ուժով: Եվ նա կհամբուրի ոչ միայն քո ձեռքը, այլեւ… Նույնիսկ շնորհակալ կլինի, որ թույլ ես տվել անել դա: Մեր յուրաքանչյուր զինվորի սպանության համար պետք է հարյուրապատիկ վրեժ լուծել: Հայկական արտի յուրաքանչյուր քառակուսի մետրի հրդեհումը պետք է աղետի վերածվի ապօրինածին պետության համար: Իմ տղան ուզում էր Ռուսաստան գնալ աշխատելու, ես արգելեցի: Աշխարհի ամենալավ աշխատավարձը Հայ Զինվորի աշխատավարձն է»:
Արցախում գարուն է: Աննկարագրելի գեղեցկություն: Անտառների զմրուխտ կանաչ եւ պատռված ամպերով ծածկված լեռներ: Բայց դա ոչ ոք չի նկատում: Մարդիկ վրեժ են փափագում: Վրեժ, որին շատ քիչ է մնացել սպասելու:

Հ.Գ. Իմ թանկագին բարեկամներ, զինակիցներ ու համախոհներ: Ես մնում եմ Արցախում: Ես այստեղ ավելի եմ պետք: Հուսով եմ, որ ըմբռնումով կվերաբերվեք ու կողջունեք իմ քայլը: Եւ կարող եք շնորհավորել ինձ: Արդեն վաղը` մայիսի 2-ին, ես դարձյալ կհագնեմ հայ տղամարդու համար ամենաարժանավոր համազգեստը` Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի սպայի համազգեստը:

ԱՐՄԵՆ ԿԻՐԱԿՈՍՅԱՆ
ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի կապիտան
www.voskanapat.info