ՄԵՐ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏՈՒՆԸ

Խաղաղությո՛ւն, տես քեզ որքան եմ պաշտում

Հովհ. Շիրազ

Երեք տասնամյակ առաջ, երբ ես ուսանող էի, երկրագնդի բնակչության թիվը չորս միլիարդ էր: Տնտեսագետները հաշվարկներ էին անում և հանրությանը համոզում, որ մեր մոլորակը կարող է կերակրել վեց միլիարդ մարդու: Այժմ երկրագնդի բնակչության թիվն անցել է յոթ միլիարդից, բայց դեռևս չեն սպառվել կենսապահովման հնարավորությունները: Փաստորեն, մեր մոլորակը, որը տիեզերքի մի փոքր մասնիկն է, ունի իր բնակիչների անխռով կյանքն ապահովելու անսպառ միջոցներ: Էլ ինչո՞ւ են մարդիկ կռվում, զանգվածաբար միմյանց սպանում: Անգամ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո չկանխվեց սպառազինությունների մրցավազքը, վերջ չտրվեցին պատերազմներին, չհաղթահարվեց ատելությունն ու անհանդուրժողականությունը ժողովուրդների ու պետությունների միջև: Քսանմեկերորդ դարում բռնության պատճառ են ժողովուրդների իրավունքների ոտնահարման փաստերը, նյութական բարիքների բաշխման անհամամասնությունները, մշակույթների բախումը, կրոնական անհանդուրժողականությունը…

Սկսած 2004թ.՝ միջազգային խաղաղապահական գործողություններում իր կայուն ու կարևոր դերն ունի հայոց ազգային բանակի խաղաղապահ բրիգադը, որը տարիներ շարունակ հմտորեն ղեկավարում է գեներալ-մայոր Արթուր Սիմոնյանը: Տոնի նախօրեին եղանք զորամասում, զրուցեցինք հրամանատարի տեղակալ գնդապետ Արթուր Երոյանի, ինչպես նաև առաքելությունների մասնակից սպաների ու զինվորների հետ:

-2001թ. հուլիսին Միացյալ ազգերի կազմակերպության կենտրոնակայանում` Նյու Յորքում, ՀՀ արտաքին գործերի փոխնախարարը ՀՀ կառավարության անունից ստորագրեց ՄԱԿ-ի խաղաղապահ գործողությունների համակարգին Հայաստանի միանալու մասին հուշագիրը, ինչից հետո փուլային տարբերակով կազմավորվեց ՀՀ ԶՈՒ խաղաղապահ ստորաբաժանումը,- ասաց գնդապետ Ա. Երոյանը և շարունակեց:- ՀՀ զինված ուժերը միջազգային խաղաղապահ առաքելությամբ հանդես են գալիս 2004թ. փետրվարից, երբ հայ խաղաղապահների 34 հոգանոց զորախումբը մեկնեց Կոսովոյի տարածաշրջան` հունական ստորաբաժանման կազմում խաղաղապահ առաքելություն իրականացնելու: Սա սկիզբն էր: 2005թ. հունվարին, ստանալով ՀՀ ԱԺ համաձայնությունը, Իրաքին հետպատերազմյա աջակցություն ցուցաբերելու նպատակով 45 հոգանոց հայկական զորախումբը` բժիշկներ, սակրավորներ և վարորդներ, մեկնեց Իրաք՝ այս անգամ ընդգրկվելով լեհական ստորաբաժանման կազմում:

2010թ. հունվար ամսին ՀՀ կառավարության որոշմամբ՝ քառասուն մարդուց բաղկացած մեր խաղաղապահները մեկնեցին Աֆղանստան` Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության կազմում Միջազգային Անվտանգության Աջակցման ՈՒժերի հետ մասնակցելու համատեղ առաքելությանը: Զորախմբի թվաքանակն այսօր հասնում է 126-ի: 2007թ. ՀՀ պաշտպանության նախարարի հրամանով ԶՈՒ խաղաղապահ գումարտակը վերակազմավորվեց բրիգադի: Տասնամյա գործունեության ընթացքում զորամասը մասնակցել է բազմաթիվ միջազգային և բազմազգ զորավարժությունների, ինչպես Հայաստանի տարածքում, այնպես էլ արտերկրում ու միշտ բարձր է պահել հայ զինվորականի պատիվը:

2010թ. մայիսին ՀՀ նախագահի հրամանագրով զորամասը պարգևատրվել է մարտական դրոշով: ՀՀ պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը, բրիգադի հրամանատար, գեներալ-մայոր Արթուր Սիմոնյանը առաքելությունների ժամանակ այցելել են մեր զինծառայողներին, հանդիպել Աջակցման ՈՒժերի հրամանատարության հետ և, լսելով նրանց կարծիքը, համոզվել, որ հայ զինվորականները պատվով են կատարում իրենց ստանձնած պարտականությունները: Մեր բրիգադն իր գործունեության ընթացքում բազմիցս արժանացել է վերադաս հրամանատարների, ինչպես նաև օտարերկրյա բարձրաստիճան սպաների գովեստին, զինծառայողները պարգևատրվել են մեդալներով, այլ պարգևներով: Թանկ է խաղաղության գինը, և մենք մեր երկրի ղեկավարների վարած ճիշտ արտաքին քաղաքականության շնորհիվ միջազգային ասպարեզում դարձել ենք ոչ թե անվտանգության սպառող, այլ անվտանգության մեջ լուրջ ներդրում ունեցող երկիր:

ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍՆԱԿԻՑՆԵՐԸ

Փոխգնդապետ Սամվել Սարգսյան. ծնվել է 1978թ. Երևանում, սովորել է Գալինա Ստարավոյտովայի անվան 177 միջնակարգ դպրոցում: 1995թ. ընդունվել է Հունաստանի ցամաքային զորքերի ռազմական ակադեմիա: 2000թ. ավարտել է ուսումը և ծառայել ՀՀ ԶՈՒ տարբեր զորամասերում, խաղաղապահ գումարտակում: Բրիգադի կազմավորումից առ այսօր ծառայում է այստեղ: Փոխգնդապետ Ս. Սարգսյանը 2006-2007թթ. Իրաքում եղել է ՀՀ ԶՈՒ փոխգործակցության սպա, իսկ 2011-2012թթ. Աֆղանստանում` զորախմբի հրամանատարի տեղակալ:

-Աֆղանստանում՝ Մազարի Շարիֆում, մենք սպասարկում էինք մի շատ մեծ զինվորական ավանի անցագրային կետը: Պատասխանատու առաջադրանք էր, կային շատ նրբություններ: Օրական ստուգում էինք 1800 զինվորականների, բազայում աշխատող մոտ 1500 քաղաքացիների, 600-700 ավտոմեքենա… Աշխատանքը տեղի բնակչության համար շատ կարևոր է, նրանք ընտանիք են պահում, բայց արժանանում են թալիբան շարժման անդամների հակակրանքին, եթե չասեմ՝ թշնամանքին: Ասեմ, որ կանանց ստուգում էին գերմանացիները` առանձին անցումով: Մեզ հաջողվել էր տեղացիների շրջանում վստահություն ձեռք բերել, ինչը շատ կարևոր է: Նույնիսկ ապրանքները մեզ էժան էին վաճառում: Մի անգամ գերմանացիները խուզարկել էին մի աֆղանցու, նաև սքաներով և ոչինչ չէին հայտնաբերել, իսկ մենք նրա մոտ չիփ գտանք: Գերմանացիները զարմացել էին: Այնտեղ մեզ փոխարինեցին մոնղոլները: Նրանց հետ տեղացիները շատ դժվար էին համակերպվում:

Փոխգնդապետ Արտյոմ Ավդալյանը 2001թ. ստեղծված առաջին գումարտակի հրամանատարն է: Գումարտակի զինծառայողները տասնչորս առաքելություն են կատարել Կոսովոյում, ութ անգամ` Իրաքում, ութ անգամ` Աֆղանստանում: Ընդհանուր առմամբ, առաքելության է մեկնել 1130 զինծառայող, որոնցից շատերը՝ երկու-երեք անգամ:

-Գումարտակի անձնակազմը փոփոխվել է, զորացրվածներին փոխարինել են նորերը,- ասում է Ա.Ավդալյանը:- Մենք անցնում ենք այն բոլոր առարկաները, որոնք ուսուցանվում են ազգային բանակում, ավելացրած «Խաղաղապահություն» առարկան: Դասավանդում ենք բոլոր այն թեմաները, որոնք առնչվում են խաղաղապահ գործունեությանը տարբեր երկրներում: Ուսումնասիրվում են տարածաշրջանի ռազմաքաղաքական իրավիճակը, տվյալ կոնֆլիկտի առանձնահատկությունները, զարգացման միտումները, ուսումնասիրում ենք նաեւ տվյալ ժողովրդի կրոնը, սովորույթները, կռվի մեջ նրանց մարտավարության առանձնահատկությունները և այլն: Նախապատրաստությունը շարունակվում է նաև Գերմանիայում: Այնտեղ մենք սովորում ենք գործածել իրենց զենքերը, կապի սարքավորումները, տեխնիկան…:

Փոխգնդապետ Ա. Ավդալյանը եղել է Կոսովոյում, Իրաքում և Աֆղանստանում, արժանացել է բազմաթիվ պարգևների:

Կապիտան Ռուդոլֆ Սարգսյանը գումարտակի թիկունքային բաժանմունքի պետն է: Նա սովորել է հրթիռահրետանային սպառազինության ինստիտուտում, ծառայել է զորքերում, այնուհետև ԱՄՆ-ի թիկունքային ծառայության դասընթացներում, որից հետո երեք անգամ մեկնել է Աֆղանստան՝ խաղաղապահ առաքելության: Նա Տալական քաղաքում աֆղանական գումարտակում ծառայել է որպես ծանր զենքի վաշտի հրահանգիչ:

-Աֆղանստանը շատ բարդ խնդիրներով երկիր է: Թալիբան շարժումն անընդհատ փոխում է պայքարի ձևերը: Ցերեկը բոլորը սովորական մարդիկ են, իսկ գիշերը` շատերը թալիբներ: Թալիբանը մահմեդական ծայրահեղական շարժում (կուսակցություն) է: Երբ նրանք վերցրել էին իշխանությունը, պայթեցրին բազմաթիվ բուդդայական հուշարձաններ, որոնք արվեստի կարևոր գործեր էին: Եթե նրանք կրկին իշխանության գան, լուրջ սպառնալիք կդառնան տարածաշրջանի համար:

Զրույցին մասնակցում են հինգ առաքելության մասնակից սերժանտ Վահե Ղազարյանը, երեք առաքելությունների մասնակիցներ՝ ավագ սերժանտներ Արմեն Ղազազյանը, Գնել Խաչատրյանը, երկու առաքելության մասնակից, ավագ Հայկ Մկրտումյանը: Նրանք հետաքրքիր պատմություններ են անում, դեպքեր հիշում.

-Աֆղաններն իրենց խոսքի տեր մարդիկ են: Եթե մեկը (թեկուզ թշնամի էլ լինի) մտավ իրենց տունը (օջախը), ուրեմն նա բացարձակ անվտանգության մեջ է: Մի անգամ հանդիպեցինք ուղղաթիռների օդաչուների, որոնք պատմեցին, որ եղել են Ադրբեջանում, դեպի Ղարաբաղ թռիչքներ կատարել, բայց հայհոյում էին ադրբեջանցիներին, որովհետև իրենց խաբել, փողը չեն տվել,-պատմեց Վահեն:

-Այնտեղ ապրում են տաջիկներ, ուզբեկներ, փուշտուներ և խազարներ: Որոշ հայերեն բառեր կան նաև իրենց լեզուներում: Մի աֆղան եկավ բազա և սկսեց հետս հայերեն խոսել: Սկզբում պատասխանեցի գերմաներեն` նեղացավ: Պարզվեց՝ սովորել է Հայաստանում և մաքուր հայերեն է խոսում,- հիշեց Գնելը:- Ինչո՞ւ չեն զինաթափում: Երբեմն նման միջոցառումներ կազմակերպում են ամերկացիները և աֆղանական ստորաբաժանումները, բայց դրանք գրեթե օգուտ չեն տալիս: Առգրավված զենքերի տեղը նորերն են հայտնվում, բացի այդ էլ, յուրաքանչյուր ընտանիք մեկ ինքնաձիգ ունենալու իրավունք ունի` ինքնապաշտպանության համար: Ժողովուրդն ուզում է խաղաղ ապրել, աշխատել, բայց վախենում է թալիբներից, նրանց վրեժխնդրությունից: Քաբուլը բավական զարգացած քաղաք է, բայց մարզերը շատ են հետամնաց, երևի երկու-երեք դար հետ են մնացել: Ամուսնությունը շատ թանկ է նստում` քսան-քսանհինգ հազար դոլարի չափ` միջին խավի համար: Հինգից տասը հազարի չափ միայն ոսկեղենին են տալիս, մի այդքան էլ հարսի կերած կաթի փողն է կազմում…: Ավելի թանկ են երկրորդ, երրորդ, չորրորդ ու մանավանդ՝ հինգերորդ ամուսնությունները… Ծառայողական կոնֆլիկտնե՞ր: Նույնպես լինում են: Ասենք մի բարձրաստիճան աֆղանի (կարող է լինել գեներալ) հրավիրել են բազա: Կտեսնես՝ եկավ ջիփերի հսկայական շարասյունով, բայց անցագրային կետում միայն մեկ կամ երկու անուն է: Այստեղից էլ սկսվում է խառնաշփոթը: Հաճախ նեղանում, հետ են գնում:

Չէ, շատ բարդ երկիր է Աֆղանստանը, եթե կոալիցիոն ուժերն այնտեղից դուրս գան, կսկսվի քաոսը, ահաբեկչությունը կծավալվի ամբողջ աշխարհում: Քաղաքակիրթ աշխարհը սա լավ է հասկանում, և ճիշտ է, որ մենք նրանց հետ ենք: Եվ եթե մի օր երկրագնդի վրա կատարյալ խաղաղություն տիրի, մենք էլ կհպարտանանք, որ այդ գործում լուրջ ջանքեր ենք ներդրել:

ԱՐԱՄ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆ
փոխգնդապետ
Լուսանկարները՝ հեղինակի