«Զինվորի տուն» վերականգնողական կենտրոնը  այն լավագույն օրինակներից է, որ վկայում է՝ ճիշտ նպատակադրման, նվիրական գործի գիտակցման և լավ թիմի առկայության դեպքում հնարավոր է «սարեր շուռ տալ»: Վերականգնողական կենտրոնի ստեղծման գաղափարը ծագել էր  ապրիլյան պատերազմից հետո, ինչը  նախաձեռնող խմբի անդամների յուրատեսակ շնորհակալությունն էր այն տղաներին, որոնք իրենց առողջությունն էին զոհաբերել մեր երկրի սահմանների պաշտպանությանը:  Բարեգործական «Աջակցություն վիրավոր զինվորներին և զինվորական հաշմանդամներին» ՀԿ-ի նախաձեռնությամբ և ԵՊԲՀ և ՊՆ համագործակցությամբ, որում ներգրավված էին նաև երիտասարդ ու արհեստավարժ բժիշկներ, սկսվեց մի մեծ գործընթաց, որն իր պտուղներն է տվել ու տալիս: Կենտրոնն այսօր իր տեսակի մեջ եզակի մի կառույց է,  որ բացի մեր վիրավոր զինվորներին ոտքի կանգնեցնելուց, ծառայում է նաև նրանց սոցիալականացման, այդ թվում՝ զբաղվածության խնդրի լուծման նպատակին: ԵՊԲՀ-ին պատկանող Առաջին կլինիկական հիվանդանոցում գործող այս կենտրոնը բարերարների աջակցության շնորհիվ է հիմնանորոգվել և հագեցվել անհրաժեշտ ժամանակակից սարքավորումներով ու պայմաններով: Տարբեր կազմակերպություններ ու անհատ բարերարներ իրենց շարունակական ներդրումն են անում այս կարևոր գործում:

«Զինվորի տունն» այսօր հագեցած է աշխարհահռչակ Technobody, WoodWay, AlterG, Aretech և այլ ընկերությունների արտադրության սարքավորումներով և հետազոտական գերժամանակակից տեխնոլոգիաներով:  Անձնակազմը վերապատրաստված մասնագետների միջդիսցիպլինար թիմ է, որում ընդգրկված են բժիշկ ռեաբիլիտոլոգ, ասեղնաբույժ, ֆիզիոթերապիստ, էրգոթերապիստ, հոգեբան, լոգոպեդ և այլ որակավորված մասնագետներ:

Կենտրոնն արձանագրել է լրջագույն հաջողություններ. ոտքի են կանգնել զինվորներ, որոնք տասնյակ տարիներ գամված են եղել անվասայլակին: Վիրավորումից հետո զինվորների մի մասը, որ խոսքի խանգարումներով է եկել կենտրոն, շնորհիվ լոգոպեդի պրոֆեսիոնալ աշխատանքի, կրկին  «սովորել է խոսել»:

«Զինվորի տունն» այսօր շուրջ 300 աշխատակից ունի, որոնք աշխատում են մեծ նվիրումով ու բարձր արդյունավետությամբ: Սա վերաբերում է ոչ միայն վիրավոր զինվորների ֆիզիկական, այլ նաև հոգեբանական տարաբնույթ խնդիրների լուծմանն ու նրանց հետագա սոցիալիզացիային: Կենտրոնի մասնագետները նաև վերականգնողական արտագնա ծառայություն են մատուցում զինվորական հոսպիտալում՝ աշխատելով կոմայի մեջ գտնվող զինվորների հետ:

Սեպտեմբերի 23-ին վերականգնողական կենտրոնը համալրվեց նոր վիրահատական բաժանմունքով, որը լիովին պատրաստ է և գտնվում է վերջնական՝ հավաստագրման փուլում: Այն ունի երեք նոր վիրահատական սրահ, հետվիրահատական բաժին և հիվանդասենյակներ, որոնցում ամեն ինչ հարմարեցված է հաշմանդամություն ունեցող տղաների կարիքներին: Կենտրոնը համալրված է 80 մահճակալով, որոնցից 20-ը նախատեսված են գանգուղեղային և այլ ծանր վնասվածքներ ունեցող զինվորների, իսկ մնացած 60-ը՝ վերականգնողական և հետվիրահատական բուժում ստացող զինվորների համար: Այստեղ նաև օրական շուրջ 150-200 վիրավոր զինվորների ամբուլատոր բուժօգնություն է տրամադրվում:

«Զինվորի տան» գլխավոր բժիշկ Միքայել Սահակյանի հետ շրջայց կատարեցինք նորաստեղծ վիրաբուժական բաժանմունքով, և նա մանրամասն ներկայացրեց  դրա նպատակները, հնարավորություններն  ու հագեցվածության աստիճանը.

-44-օրյա պատերազմից արդեն երկու տարի է անցել, բայց մեր պացիենտները, որոնք հիմնականում այդ պատերազմի մասնակիցներն են, այսօր էլ դեռ կարիք ունեն մեկ, երկու և ավելի վիրահատությունների, որպեսզի ֆունկցիոնալ առումով հնարավորինս լիարժեք վերադառնան կյանք: Վերջին պատերազմական գործողություններում վիրավորումներ ստացած զինծառայողները դեռևս զորացրված չեն և հիմնականում գտնվում են զինվորական հոսպիտալի կամ քաղաքացիական բուժհաստատությունների խնամքի ներքո, ուր նրանց ուղղորդում է պաշտպանության նախարարությունը: Երբ վիրահատական բաժանմունքն արդեն անցած կլինի արտոնագրման փուլը, մենք պատրաստ կլինենք ընդունել նաև նոր վիրավորումներ ստացած զինծառայողների:

Այժմ սկսվել են որոշակի աշխատանքներ՝ հասկանալու համար, թե կոնկրետ որ զինհաշմանդամներին, ինչպես, երբ և ինչ հերթականությամբ ենք ներգրավելու այս աշխատանքներում:

Ասեմ, որ այս նոր վիրաբուժական բաժանմունքով այն ամբողջ ցիկլը, որ «Զինվորի տունը» իրականացնում է վերականգնողական բուժման առումով, կարող ենք արդեն փակված համարել: Վիրահատարանների առանձնահատկությունը պայմանավորված է վիրավորումների բնույթով, հետագայում ծագած բարդություններով: Այս ամենով պայմանավորված՝ լինելու են պլաստիկ վիրաբուժության, միկրովիրաբուժության, օրթոպեդիկ վնասվածքաբանության, ուրոլոգիական, ԼՕՌ, դիմածնոտային, պրոկտոլոգիական, ընդհանուր վիրաբուժական վիրահատություններ: Ամենաժամանակակից մեթոդներն են կիրառվելու՝ էնդոսկոպիկ, լաբորոսկոպիկ վիրահատություններ: Վիրահատարաններից մեկն ունի ամենաժամանակակից՝ լամինար հոսք, որ օդի ամենաարդիական մանրէազերծումն ապահովող համակարգն է համարվում աշխարհում: Վիրահատական սեղանի և սարքավորումների շուրջ ստեղծվում է յուրահատուկ «վարագույր», որի ներսում մանրէազերծումը հասնում է մինչև 99%-ի: Մոտավորապես 9 քմ տարածքով ստեղծվում է իդեալական օդ՝ իր խոնավությամբ, որոշակի ջերմաստիճանով և որոշակի արագության հոսքով, որն իր ճանապարհին օդափոխիչ համակարգի միջոցով մանրէներին՝ մինչև տուբերկուլյոզային հարուցիչներ և ախտածին սնկային հարուցիչներ, հեռացնում է:

Մեր բարերարների անմիջական ջանքերի շնորհիվ, չեմ վարանի ասել, մենք ունենք միջազգային ամենաբարձր չափորոշիչներով վիրաբուժական բաժանմունք: Առողջապահության նախարարության կողմից հավաստագիր ստանալուց անմիջապես հետո վիրահատարանը կհանձնվի շահագործման:

Զրուցեցինք նաև բուժվող զինվորներից մի քանիսի հետ, որոնք  44-օրյա պատերազմի մասնակիցներ են: Նարեկ Վարդանյանը՝ որպես տանկի նշանառու-օպերատոր, ուսումնական զորամասում է ծառայել, երբ պայթել է պատերազմը.

-Պատերազմի ընթացքում մեր զորամասը 20 զոհ է ունեցել, որոնցից 15-ը մեր հրամանատարներն էին… Խաղաղ ժամանակ, երբ մարտավարական պատրաստություն էինք անցնում, մեր հրամանատարները մեզ խրախուսում էին՝ ինչ լինի՝ միշտ միասին ենք լինելու, կողք կողքի: Մեզ համար նրանք նաև հայր էին, մեծ եղբայր: Մեր վաշտի հրամանատարին՝ մայոր Ղևոնդ Մելիքյանին, շատ եմ շնորհակալ: Առաջին խումբը, որ մարտի դաշտ մեկնեց, հենց մեր վաշտի հրամանատարի ստորաբաժանումն էր: Նա մեզ մանրամասն բացատրում էր, թե պատերազմական իրավիճակում ինչ պետք է անի տանկիստը: Փոխգնդապետ Երոյանն էլ միշտ մեր կողքին է եղել: Նրանք, փառք Աստծո,  ողջ և առողջ են հիմա:

Ես՝ որպես պատերազմով անցած զինվոր, կասեմ, որ չնայած պարտվել ենք, բայց մեր զորքը բարոյապես մեծ հաղթանակ  է տարել. սա մի յուրօրինակ Ավարայրի ճակատամարտ էր: Այժմ պիտի ապրենք մեր զոհված տղաների համար և իրագործենք նրանց երազանքները:

Նարեկը «Զինվորի տուն» է եկել 2020 թ. դեկտեմբերի 3-ին, և մինչև 2021 թ. հուլիս ամիս ամեն օր, բացի կիրակի օրերից, բուժվել է այստեղ: Բարդ հրազենային վնասվածք էր ստացել. վնասվել էր ձեռքի զարկերակը, նյարդը:

-Կինեզիստները փորձում էին բացել ձեռքս: Խնդիրը լուրջ էր. կրկին վիրահատվելու կարիք եղավ, որից հետո նորից վերադարձա «Զինվորի տուն» վերականգնողական բուժական պրոցեդուրաների: Այժմ արդեն դրական մեծ տեղաշարժ կա: Այստեղ վերաբերմունքը զինվորի հանդեպ բացառիկ է: Բացի այդ, մասնակցում ենք կրթական ծրագրերին: Սովորել եմ «Picsart»-ում՝ որպես նախագծի ղեկավար: Ուսման ավարտին ստացա հավաստագիրս և աշխատանքի հրավեր գրասենյակից: Բուժումներից հետո մտադիր եմ աշխատանքի անցնել:

Հենրիկ Նիկողոսյանը նույնպես 44-օրյայի մասնակից է: Մեկ տարի 3 ամիս ծառայել է Հադրութում, մասնակցել քաղաքի պաշտպանական մարտերին:

-Այսօր, ի դեպ, իմ վերածնվելու օրն է,- ժպտալով ասում է նա:- Երբ հրետակոծությունն սկսվեց, անմիջապես մեկնեցինք դիրքեր:

Նույն օրը երեկոյան Հենրիկը հրազենային վիրավորում, ողնուղեղային վնասվածք է ստանում զոհված հրամանատարի մարմինը կրակի տակից դուրս բերելիս: Հոկտեմբերի 14-ին վիրահատվել է կենտրոնական կլինիկական զինվորական հոսպիտալում, այնուհետև տեղափոխվել «Զինվորի տուն»:

-Այստեղ գերազանց թերապևտիկ բուժում եմ ստանում: Հիմա արդեն հնարավորինս ինքնուրույն եմ, այնպես, ինչպես դուք, սովորական առողջ մարդիկ: Ինքնուրույն հագնվում եմ, պառկում, նստում, բացի այդ, արդեն ֆիքսատորներով կանգնում եմ սեփական ոտքերիս վրա: Երբեմն ավելին եմ կարողանում անել, քան լիովին առողջ մարդը կաներ:

«Զինվորի տանը» բուժվելիս Հենրիկը անգլերեն է սովորել, մոդելավորում, ընդունվել Ճարտարապետական համալսարան՝ ցանցային դիզայնի բաժին:

-«Զինվորի տան» միջոցով գնացի նաև օդանավակայան, սովորեցի օդանավերի տեխնիկական սպասարկում: Հիմա դեռ բուժման մեջ եմ, չեմ աշխատում, բայց այստեղ առավելագույն հնարավորությունները կան սովորելու այն, ինչ կուզենայինք հաշմանդամություն ունեցողներս: Ընկերներիցս շատերը, որ դեռ բուժում են ստանում այստեղ,  արդեն աշխատում են:

Հայկ Ժամկոչյանը Նոր Հաճնից է: Ծառայության է անցել 2018 թ. հունիսին, «Ես եմ» ծրագրի առաջին զինվորներից է: Զորացրմանը ամիսներ էին մնացել, դիրքերում էր, երբ սկսվեց պատերազմը: Վիրավորվել է Հադրութում. ողնաշարն է վնասվել: Վիրահատվել է Էրեբունի հիվանդանոցում, իսկ 2020 թ. նոյեմբերից բուժում է ստանում «Զինվորի տանը»:

-Ֆիզիկական ակտիվության առումով օր օրի ավելի մեծ առաջընթաց եմ գրանցում,- ասում է Հայկը:- Փորձում եմ զարգացնել մկաններս, քայլեր անել: Իմ կյանքը 180 աստիճանով փոխվեց պատերազմից հետո. եթե մինչև այդ պատանու, երեխայի աչքերով, մատների արանքով էի նայում աշխարհին ու իմ գործերին, ապա այժմ, եթե ինչ-որ բան, մի գործ պետք է ստանձնեմ՝ ուզում եմ կատարյալ անել: Մասնակցել եմ կրթական ծրագրերին՝ կադաստրային գործ, անգլերեն, այնուհետև՝ մարքեթինգ: Շուտով կավարտեմ ուսումս՝ որպես մարքեթոլոգ, ու կփորձեմ աշխատանք գտնել: Աշխատում եմ նաև «Զինվորի տանը». «Գեղեցկություն զինվորներից» ՍՊԸ-ի աշխատակիցներից եմ: Երբեք չեմ հուսահատվում: Չնայած դժվար իրավիճակում ենք գտնվում, բայց ես հիմա էլ վստահ եմ, որ Հայաստանը ծաղկելու, զարգանալու է:

ՔՆԱՐ ԹԱԴԵՎՈՍՅԱՆ

Լուսանկարները՝ ԱՐԵԳ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ